Από το σύνολο των ζευγαριών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, ένα ποσοστό 25% δεν επιτυγχάνουν κύηση μετά από χρονικό διάστημα ενός έτους, 15% αναζητούν ιατρική βοήθεια για το πρόβλημα τους και ένα ποσοστό 5% τελικά δεν κατορθώνουν να γίνουν βιολογικοί γονείς.

Ο άνδρας ευθύνεται αποκλειστικά σε περίπου 40% των περιπτώσεων, ενώ συμμετέχει σε άλλο ένα ποσοστό 20% μαζί με τη σύντροφό του, άρα η αιτιολογική συμμετοχή του άνδρα στην υπογονιμότητα του ζεύγους είναι  σε ένα ποσοστό 60%.

Από  μελέτες προκύπτει ότι υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο μια «εξασθένιση» του σπέρματος της τάξης του 1,5-3,1 % ετησίως (ανάλογα με τη χώρα που έγινε η μελέτη). Από μια μελέτη που εκπονήθηκε στην Ελλάδα, από το «Ανδρολογικό Ινστιτούτο Αθηνών», προέκυψε ότι το ποσοστό των ανδρών με ολιγοσπερμία, σε ένα προάστιο της Αθήνας, με χαμηλό δείκτη περιβαλλοντικής ρύπανσης ήταν 4%, τη στιγμή που στην περιοχή του Θριασίου (όπου λόγω της ύπαρξης πολλών βιομηχανιών τα επίπεδα ρύπανσης είναι πολύ υψηλότερα) ήταν 13%, και σε αγροτική περιοχή της Κρήτης, όπου γίνεται συστηματική χρήση φυτοφαρμάκων, το ποσοστό των ανδρών με ολιγοσπερμία ήταν 14%

Πώς γίνεται η αρχική διάγνωση της ανδρικής υπογονιμότητας; 
  Σπερμοδιάγραμμ

Aίτια ανδρικής υπογονιμότητας

Παραγωγή – Μεταφορά – Αποθήκευση Σπέρματος – Εκσπερμάτιση

Πριν προχωρήσουμε στην αιτιολογία της ανδρικής υπογονιμότητας, θα πρέπει να κατανοήσουμε ορισμένα απλά πράγματα για τη φυσιολογία της γονιμότητας. Τα σπερματοζωάρια παράγονται στους όρχεις, οι οποίοι ως γνωστό βρίσκονται έξω από το σώμα του άνδρα, μέσα σε ένα «σακούλι», το όσχεο, επειδή η σωστή σπερματογένεση απαιτεί ένα περιβάλλον κατά περίπου 20 C «δροσερότερο» από αυτό του εσωτερικού του σώματος. Όπως καταλαβαίνουμε, οτιδήποτε μπορεί να ανεβάσει τη θερμοκρασία του οσχέου, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά και τη σπερματογένεση.

Από τον όρχι, τα σπερματοζωάρια μπαίνουν στην επιδιδυμίδα, η οποία είναι ένα πυκνό σύστημα πολύ μικρών σωληνάριων, μέσα από τα οποία περνούν τα σπερματοζωάρια και φτάνουν στον κύριο σωλήνα μεταφοράς τους, το σπερματικό πόρο. Πρέπει να σημειώσουμε, ότι κατά τη μετάβαση δια μέσου της επιδιδυμίδας, γίνεται και η ωρίμανση των σπερματοζωαρίων, που αποκτούν έτσι τα χαρακτηριστικά που θα τους επιτρέψουν να γονιμοποιήσουν το ωάριο.

Αφού μπουν στο σπερματικό πόρο, προωθούνται τα σπερματοζωάρια στις σπερματοδόχες κύστεις, όπου και αποθηκεύονται και παίρνουν την τροφή και την ενέργεια από τα υγρό μέσα στο οποίο «κολυμπούν», που θα τους χρειαστεί για την απαιτητική τους αποστολή. Αυτά είναι και τα σπερματοζωάρια, που ώριμα και έτοιμα πλέον θα φτάσουν στον κόλπο της γυναίκας, μετά την εκσπερμάτιση. Τι συμβαίνει όμως κατά την εκσπερμάτιση; Οι σπερματοδόχες κύστεις συσπώνται και προωθούν το υγρό τους, που περιέχει και τα σπερματοζωάρια προς τους εκσπερματικούς πόρους οι οποίοι πορεύονται μέσα από τον προστάτη, και ο οποίος κατά τη σεξουαλική διέγερση εκκρίνει και αυτός το δικό του υγρό, που περιέχει στοιχεία απαραίτητα για τη μεταφορά και ρευστοποίηση ταυ σπέρματος. Οι εκσπερματιστικοί πόροι συσπώνται και αυτοί με τη σειρά τους, το υγρό με τα σπερματοζωάρια μπαίνει με δύναμη στην ουρήθρα και αναμειγνύεται με το προστατικό υγρό, και σχηματίζεται έτσι αυτό που βλέπουμε σαν σπέρμα κατά την εκσπερμάτιση, που εκτινάσσεται από την ουρήθρα κατά τη φάση του ανδρικού οργασμού, με τις συσπάσεις της ουρήθρας αλλά και των μυών του ανδρικού πυελικού εδάφους.

Πέρα λοιπόν από την παραγωγή, ωρίμανση, μεταφορά και αποθήκευση του σπέρματος, πρέπει προφανώς να υπάρχει μία καλή σεξουαλική λειτουργία (που προϋποθέτει καλή στύση και σωστή εκσπερμάτιση). Θα πρέπει τέλος να ξέρουμε, ότι η φυσιολογική σπερματογένεση εξαρτάται τόσο από την παρουσία φυσιολογικής ποσότητας της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης (που παράγεται κυρίως στους όρχεις), όσο και από κάποιες ορμόνες που παράγονται από τον εγκέφαλο και συγκεκριμένα από τον υποθάλαμο και την υπόφυση και ρυθμίζουν τόσο τη σπερματογένεση, όσο και την παραγωγή της τεστοστερόνης. Εξάλλου και η στύση και η εκσπερμάτιση εξαρτώνται από τα φυσιολογικά επίπεδα τεστοστερόνης, όσο και από τη σωστή λειτουργία του κεντρικού (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός), όσο και του περιφερικού νευρικού συστήματος.

Σε όποιο λοιπόν σημείο της οδού αυτής, από την παραγωγή του σπέρματος έως και την εκσπερμάτιση υπάρξει κάποιο ανωμαλία ή επιδράσει κάποιος βλαπτικός παράγοντας, μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα του άνδρα. Πάμε λοιπόν να δούμε τώρα την αιτιολογική κατάταξη της ανδρικής υπογονιμότητας, ανάλογα με το επίπεδο της λειτουργίας που διαταράσσεται:

Ορχική Ανεπάρκεια

Μπορεί να προκληθεί από τις ακόλουθες καταστάσεις:

• Κρυψορχία. Είναι η κατάσταση κατά την οποία, ο ένας ή και οι δύο όρχεις, δεν παίρνουν τη φυσιολογική τους θέση στο όσχεο, αλλά παραμένουν μέσα στο σώμα, με αποτέλεσμα να γίνονται ατροφικοί και μη λειτουργικοί λόγω του θερμότερου περιβάλλοντος. Η κρυψορχία είναι παρούσα κατά τη γέννηση και πρέπει να αντιμετωπίζεται μέσα στο πρώτο έτος ζωής για να διασωθεί ο πάσχων όρχις. Η αντιμετώπιση είναι η χειρουργική τοποθέτηση του όρχεος στη φυσιολογική του θέση.
• Ορχίτιδα (ιογενής): Αφορά κυρίως στη φλεγμονή των όρχεων που μπορεί να παρουσιαστεί κατά την προσβολή ενός αγοριού ή άνδρα από τον ιό της παρωτίτιδας (μαγουλάδες) και να προκαλέσει βλάβη της σπερματογένεσης. Τώρα που εμβολιάζονται τα παιδιά κατά της νόσου αυτής, είναι πάρα πολύ σπάνια.
• Συστροφή όρχεος: είναι μία πολύ επείγουσα κατάσταση, κατά την οποία ο όρχις κάνει μία ή περισσότερες στροφές γύρω από τον κατακόρυφο άξονά του, με αποτέλεσμα να προκαλείται στραγγαλισμός των αγγείων του και εάν παραμείνει χωρίς αντιμετώπιση, οδηγεί σε νέκρωση και απώλεια του όρχεος. Εκδηλώνεται με ξαφνικό δυνατό πόνο στον ένα όρχη, με αντανάκλαση στην κοιλιά και συχνά συνοδεύεται με εμετό. Επειδή όμως δεν είναι πάντα τόσο θορυβώδης η εικόνα, κάθε πόνος που εμφανίζεται στα όσχεο πρέπει να ελέγχεται από ουρολόγο. Η αντιμετώπιση είναι άμεση χειρουργική ανάταξη της συστροφής και σταθεροποίηση του όρχεος.
• Κυτταροτοξική θεραπεία (χημειοθεραπεία): προκαλεί παροδική συνήθως βλάβη της σπερματογένεσης, η οποία μπορεί να επανέλθει μετά από άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα. Λόγω του υψηλού κινδύνου για μόνιμη βλάβη, πριν υποβληθεί οποιοσδήποτε άνδρας αναπαραγωγικής ηλικίας σε χημειοθεραπεία για την αντιμετώπιση κάποιας κακοήθειας, θα πρέπει να δίνει σπέρμα για φύλαξη σε βαθειά κατάψυξη.
• Ακτινοθεραπεία: ισχύουν τα ίδια όπως και για την χημειοθεραπεία.
• Χρωμοσωμικές ανωμαλίες:πρόκειται για γενετικές ανωμαλίες, οι οποίες δεν θεραπεύονται και τα άτομα που τις φέρουν παρουσιάζουν ορχική ανεπάρκεια, συνήθως και στην σπερματογένεση, αλλά και στην παραγωγή τεστοστερόνης. Σε άτομα με ολιγοασθενοτερατοσπερμία απαντώνται σε ποσοστό 3-12%, ενώ σε οζωσπερμικούς  ασθενείς μπορεί να φτάσουν και σε ποσοστό 20%. Η πιο συχνή τέτοια ανωμαλία είναι το σύνδρομο Kleinefelter.

Απόφραξη της γεννητικής οδού του άνδρα

Πρόκειται για απόφραξη στην οδό μεταφοράς του σπέρματος και μπο¬ρεί να συμβεί από το επίπεδο της επιδιδυμίδας έως και των εκσπερματιστικών πόρων. Τα αίτια της απόφραξης είναι τα εξής:

• Λοιμώξεις της γεννητικής οδού και των επικουρικών αδένων:αποτελούν και τα συχνότερα αίτια απόφραξης. Πρόκειται για διάφορες φλεγμονές που μπορεί να προσβάλλουν τους όρχεις, τις επιδιδυμίδες, το σπερματικό πόρο, τις σπερματοδόχους κύστεις, τους εκσπερματιστικούς πόρους, αλλά κυρίως τον προστάτη. Τα μικρόβια που προκαλούν αυτές τις φλεγμονές, είναι ο γονόκοκκος, ο σταφυλόκοκκος, το κολοβακτηρίδιο, ο πρωτέας, η κλεμψιέλα, καθώς επίσης και το μυκόπλασμσα, τα χλαμύδια, το ουρεόπλασμα, η σύφιλη και η φυματίωση. Προσωπική πολύχρονη εμπειρία των συγγραφέων αναδεικνύει τις φλεγμονές του προστάτη ως τα κυριότερα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας, και οφείλονται στην πρωκτική επαφή χωρίς προφυλακτικό.
• Προστατική κύστη του Muller:αφορά την παρουσία μίας συγγενούς κύστης μέσα στον προστάτη που προκαλεί απόφραξη των εκσπερματιστικών πόρων.
• Μετά από επεμβάσεις στη βουβωνική περιοχή ή στο όσχεο:απόφραξη ή διακοπή της γεννητικής οδού μπορεί να προκληθεί ιατρονενώς κατά τη διενέργεια επεμβάσεων για την αντιμετώπιση μιας βουβωνοκήλης κιρσοκήλης, υδροκήλης κ.α.
• Συγγενής απλασία του σπερματικού πόρου ή της επιδιδυμίδας:πρόκειται για εκ γενετής έλλειψη των στοιχείων αυτών. Όταν βρίσκεται αυτή η ανωμαλία, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος στον άνδρα για το γονίδιο της κυστικής ίνωσης, για την αποφυγή γέννησης παιδιού με τη θανατηφόρα αυτή ασθένεια, αφού το παθολογικό γονίδιο ανευρίσκεται σε ένα ποσοστό 4% των ανδρών.

Ενδοκρινικές Διαταραχές

Είναι γενικά σπάνιες καταστάσεις (1,3-2%) και περιλαμβάνουν:

• Δυσλειτουργία του υποθαλάμου– απαντάται σε κάποια σπάνια σύνδρομα (Kallmann, Prader-Willi)
• Ανεπάρκεια της υπόφυσης– εδώ υπάρχει μειωμένη παραγωγή των ορμονών της υπόφυσης (FSH και LΗ) και μπορεί να οφείλεται σε όγκους, έμφρακτα ή επεμβάσεις στην υπόφυση, παρατηρείται όμως και σε αιματολογικές ασθένειες, όπως η δρεπανοκυτταρική και η β-μεσογειακή αναιμία.
• Υπερπρολακτιναιμία: αύξηση της παραγωγής της ορμόνης προλακτίνης μπορεί να οφείλεται σε αδενώματα (καλοήθεις όγκους) της υπόφυσης και προκαλεί υποσπερματογένεση.
• Εξωγενείς ορμόνες– η περίσσεια οιστρογόνων, ανδρογόνων ή γλυκοκορτικοειδών συνήθως από εξωγενή λήψη, μπορεί να επηρεάσει τη σπερματογένεση.
• Υπερθυρεοειδισμός, νεανικός σακχαρώδης διαβήτης

Κιρσοκήλη

Πρόκειται για κιρσοειδή διάταση του φλεβικού πλέγματος του σπερματικού τόνου, που αποχετεύει το αίμα από τον όρχη προς τη σπερματική φλέβα. Ανευρίσκεται στο 15-20% του γενικού πληθυσμού, ποσοστό που ανέρχεται στο 35% των ανδρών με υπο-γονιμότητα. Διαταραχές στο σπερμοδιάγραμμα αναδεικνύονται στο 50% των ανδρών με κιρσόκήλη. Η κιρσοκήλη επιφέρει καθυστέρηση της ανάπτυξης του εφηβικού όρχεος και συνδέεται με ορισμένες ορμονικές διαταραχές. Ο πιο πιθανός μηχανισμός βλάβης είναι η αυξημένη θερμοκρασία στο όσχεο λόγω της λίμνασης του αίματος. Η διάγνωση τίθεται βασικά με τη φυσική εξέταση και επιβεβαιώνεται με το έγχρωμο Doppler. Η διόρθωση είναι είτε χειρουργική, είτε με εμβολισμό της έσω σπερματικής φλέβας

Ανοσολογικά Αίτια

Νεότερα δεδομένα καταδεικνύουν ότι σε ένα ποσοστό 10-20% της ανεξήγητης υπογονιμότητας η αιτιολογία είναι μια ανοσολογική διαταραχή που εκφράζεται με την παρουσία αντισπερματικών, αντιθυρεοσφαιρικών αντιμιτοχονδριακών ή αντικαρδιολιπινικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος ή στο σπέρμα του άνδρα και στον ορό της γυναίκας καθώς και αντιπατρικών αντισωμάτων στη βλέννη του τραχήλου της μήτρας στη γυναίκα. Στα ανοσολογικά αίτια κατατάσσονται και οι διαταραχές ιστοσυμβατότητας (σύστημα ΗLΑ).

Σεξουαλικές Διαταραχές

Αρκετά ζευγάρια (ποσοστό περίπου 4,2%), αδυνατούν να φθάσουν σε ολοκληρωμένη σεξουαλική πράξη, με αποτέλεσμα τη γονιμοποίηση, συνεπεία κάποιων από τις ακόλουθες καταστάσεις:

• στυτική δυσλειτουργία – διαταραχές εκσπερμάτισης
• υποσπαδίας και άλλες ανατομικές δυσμορφίες
• συχνότητα – συγχρονισμός

Οι καταστάσεις αυτές θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να αντιμετωπίζονται, κάτι που προϋποθέτει την ύπαρξη σωστής ενημέρωσης και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, κάτι το οποίο δυστυχώς είναι ανύπαρκτο στη χώρα μας.

Φάρμακα, Περιβάλλον, Στρες

Η παραγωγή των σπερματοζωάριων, όπως είπαμε, είναι μία πολύπλο¬κη και πολύ ευαίσθητη διαδικασία, η οποία επηρεάζεται από πάρα πολλούς παράγοντες που μπορεί να υπάρχουν στο περιβάλλον μας. Έτσι, η λήψη κάποιων φαρμάκων, η κατάχρηση αλκοόλ, το κάπνισμα, η τακτική έκθεση σε υψηλές θερμότητες για εργασιακούς λόγους ή με τη χρήση σάουνας και τακτικών μεγάλης διάρκειας θερμών λουτρών, μπορούν να βλάψουν τη σπερματογένεση, ενώ είναι βέβαιη και η βλαπτική επίδραση της έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες, όπως φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα, κάδμιο, κασσίτερο, μόλυβδο, πλαστικά, διοξίνες, ακτινοβολίες και άλλα. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται και το άγχος, το στρες της καθημερινότητας, καθώς και άλλοι ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να δρουν αρνητικά στο ορμονικό προφίλ και τη σπερματογένεση του υπογόνιμου άνδρα. Τέλος, ερευνάται ιδιαίτερα τελευταία η επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας στην παραγωγή του σπέρματος, καθώς στη ζωή μας προστίθενται καθημερινά συσκευές που παράγουν τέτοια ακτινοβολία, κάποιες από τις οποίες μάλιστα τις έχουμε καθημερινά σε επαφή με το σώμα μας, ακόμα και όλη τη μέρα (κινητά τηλέφωνα, Bluetooth, mp3 players, ραδιόφωνα, υπολογιστές, τηλεοράσεις, φούρνοι μικροκυμάτων κλπ).

Πρέπει να τονίσουμε στο σημείο αυτό ιδιαίτερα, ότι από μία πρόσφατη μελέτη που ανακοινώθηκε στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο για την Ανθρώ¬πινη Αναπαραγωγή στο Βερολίνο, προκύπτει ότι η καθημερινή χρήση κινητού τηλεφώνου μειώνει τις παραμέτρους του σπέρματος σε νέους άνδρες σε ποσοστό έως και 33%.

Ιδιοπαθής Ανεπάρκεια Σπερματικού Επιθήλιου (ΙΑΣΕ)

Πρόκειται για περιπτώσεις υπογονιμότητας όπου παρά τον πλήρη έλεγχο, δεν αναδεικνύεται κάποιος αιτιολογικός παράγοντας. Τότε μιλάμε για ΙΑΣΕ, η οποία αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 25% των περιπτώσεων υπογονιμότητας

Θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας

Οι θεραπευτικοί μας χειρισμοί κατευθύνονται από το αίτιο της υπογονιμότητας. Έτσι λοιπόν, η θεραπεία είναι ανάλογη με την κατάσταση που προκαλεί βλάβη στη σπερματογένεση και εξατομικεύεται σε κάθε ασθενή. Παρακάτω αναλύονται οι βασικές αρχές της αιτιολογικής θεραπείας της ανδρικής υπογονιμότητας.

Φλεγμονές της γεννητικής οδού και των επικουρικών αδένων

Όλα τα μέρη της γεννητικής οδού μπορεί να προσβληθούν από μικροβιακή λοίμωξη, ο προστάτης είναι όμως ο αδένας που συμμετέχει σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις και που είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί η λοίμωξή του ριζικά. Γενικά στις λοιμώξεις της γεννητικής οδού χορηγούμε αντιβιοτικά ανάλογα με το μικρόβιο που ανευρίσκεται στις καλλιέργειες ούρων και ουρηθρικού εκκρίματος πριν και μετά από μαλάξεις προστάτου και βάσει του αντιβιογράμματος που προκύπτει από αυτές (δοκιμασία 4 ποτηριών, κατά Stamey-Meares,).

Συγκεκριμένα όμως ο προστάτης έχει μία ιδιαίτερη αιμάτωση, λόγω της οποίας δημιουργείται ένας φραγμός μεταξύ του αίματος και του αδένα, που δεν επιτρέπει σε όλα τα κοινά αντιβιοτικά να εισχωρήσουν σε αυτόν. Τα φάρμακα που διαπερνούν αυτόν το φραγμό, είναι η Δοξυκυκλίνη, η ερυθρομυκίνη και τα νεότερα μακρολίδια (αζιθρομυκίνη, ροξυθρομυκίνη, κλαριθρομυκίνη), οι αμινογλυκοσίδες που όμως υπάρχουν μόνο σε ενέσιμη μορφή και τέλος οι κινολόνες (με κύριους εκπροσώπους τους σιπροφλοξασίνη, οφλοξασίνη, λεβοφλοξασίνη, μοξιφλοξασίνη, προυλιφλοξασίνη) που είναι και τα συνηθέστερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων του ουροποιογεννητικού συστήματος. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η θεραπεία των λοιμώξεων αυτών είναι μακρά σε διάρκεια και απαιτεί για να επιτύχει υπομονή από την πλευρά του ασθενούς και πλήρη συμμόρφωση με τις οδηγίες του θεράποντος γιατρού.

Κιρσοκήλη

Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, η θεραπεία γίνεται με χειρουργική απολίνωση, ή με εμβολισμό των σπερματικών φλεβών.

Η χειρουργική αντιμετώπιση, παλαιότερα γινόταν με την κλασσική μέθοδο Palomo, με μία τομή υψηλή, πάνω από το βουβωνικό πόρο,  στη συνέχεια με τη μέθοδο Bernardi, τα τελευταία χρόνια όμως η τάση είναι να πραγματοποιείται η αποκατάσταση της κιρσοκήλης με προσπέλαση υποβουβωνική, και μάλιστα μικροχειρουργικά, με τη χρήση χειρουργικού μικροσκοπίου, για την αποφυγή τραυματισμού της ορχικής αρτηρίας και των λεμφαγγείων που οδηγούσαν με τις κλασσικές μεθόδους σε περισσότερες επιπλοκές.

Ο εμβολισμός της σπερματικής φλέβας είναι μια ακτινολογική επεμβατική μέθοδος με κυριότερο μειονέκτημα το υψηλό ποσοστό υποτροπής της κιρσοκήλης, ενώ τελευταία χρησιμοποιούνται και κάποιες μέθοδοι σκληροθεραπείας με έγχυση ειδικών ουσιών στις διατεταμένες φλέβες, πάλι μέσω μιας υποβουβωνικής τομής (μέθοδοι Tauber και Cοlρί).

Η διόρθωση της κιρσοκήλης όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι πρέπει να γίνεται ακολoυθώντας συγκεκριμένες ενδείξεις και όχι σε όλες τις περιπτώσεις, ενώ δεν περιμένει κανείς όφελoς όταν γίνεται σε ηλικία μεγαλύτερη των 30 ετών. Εάν γίνει σωστά η επιλογή των ασθενών που θα χειρουργηθούν από κιρσοκήλη, περιμένουμε βελτίωση στο σπέρμα σε ποσοστό περίπου 70%, που θα φανεί μετά απόo 6 μήνες από το χειρουρ¬γείο. Οι κύριες ενδείξεις αντιμετώπισης της κιρσοκήλης, όπως δίνονται από την Ευρωπαϊκή Ουρολογική Ένωση, είναι συνοπτικά οι εξής:

• Σε εφήβους ή νέους άνδρες όταν υπάρχει καθυστέρηση στην ανάπτυξη, ή ατροφία του όρχεος σύστοιχα στην κιρσοκήλη.
• Σε νέους υπογόνιμους άνδρες με παθολογικό σπερμοδιάγραμμα, όταν δεν προκύπτει από τον έλεγχο κάποια άλλη αιτία υπογονιμότητας, και αφού ενημερωθούν ότι δεν είναι 100% βέβαιη η βελτίωση των παραμέτρων του σπέρματος και η επακόλουθη εγκυμοσύνη με την διόρθωση της κιρσοκήλης.
• Όταν υπάρχει δυσμορφία στο όσχεο λόγω ευμεγέθους κιρσοκήλης, ή όταν αυτή δημιουργεί (σπάνια βέβαια), ενοχλητικά συμπτώματα.
• Δεν συνιστάται η χειρουργική αποκατάσταση της κιρσοκήλης σε άνδρες με ενδείξεις πρωτοπαθούς ορχικής ανεπάρκειας, σε υποκλινική κιρσοκήλη και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Τελευταίες μελέτες από τον καθηγητή W.SchiII θέτουν κάποιες επιπλέον ενδείξεις για την αντιμετώπιση της κιρσοκήλης: όταν υπάρχουν > 8% σπερματοζωάρια με ανωμαλίες αυχένος, ή > 5% άωρες μορφές, ή > 5% σπερματοζωάρια με περιελίξεις ουράς.

Αζωοσπερμία

Η αζωοσπερμία, η παντελής αδυναμία δηλαδή ανεύρεσης σπερματοζωαρίων στο εκσπερμάτισμα μετά από πολλαπλή επεξεργασία, μπορεί να οφείλεται όπως είδαμε είτε σε ορχική ανεπάρκεια, οπότε χαρακτηρίζεται ως αζωοσπερμία παραγωγικού τύπου, είτε σε απόφραξη της γεννητικής οδού οπότε χαρακτηρίζεται ως αποφρακτικού τύπου αζωοσπερμία. Να σημειώσουμε ότι αζωοσπερμία μπορεί να προκληθεί και λόγω αδυναμίας μεταφοράς του σπέρματος, από βλάβη της νευρικής οδού, όπως συμβαίνει σε μεγάλα χειρουργεία και σοβαρές κακώσεις της πυέλου, καθώς και σε κακώσεις του νωτιαίου μυελού.

• Αποφρακτικού τύπου αζωοσπερμία. Η θεραπεία έγκειται είτε στη χειρουργική αποκατάσταση της γεννητικής οδού, όταν αυτό είναι εφικτό, ή στη λήψη σπέρματος  από τον όρχη για τη χρησιμοποίησή του, στη συνέχεια, για εξωσωματική μικρογονιμοποίηση (IC51).
  Η χειρουργική αποκατάσταση γίνεται στις περιπτώσεις ύπαρξης κύστης του Muller με διουρηθρική διάνοιξη, ή σε περιπτώσεις απόφραξης του σπερματικού πόρου ή της επιδιδυμίδας, στις οποίες βλέπουμε με το διαγνωστικό έλεγχο ότι μπορούμε να παρακάμψουμε την απόφραξη, συνενώνοντας υγιή, βατά τμήματα της γεννητικής οδού, με μικροχειρουργικές μεθόδους.
  Η λήψη σπέρματος στην αποφρακτική αζωοσπερμία είναι συνήθως εύκολη και μπορεί να είναι επιτυχής ακόμη και με διαδερμική αναρρόφηση με βελόνη, ενώ αν αυτή δεν αποδώσει, τότε καταφεύγουμε σε λήψη με ανοικτή βιοψία.
• Παραγωγικού τύπου αζωοσπερμία. Εδώ η θεραπεία έγκειται αποκλειστικό στην ανεύρεση σπερματοζωαρίων σε ορχικό ιστό μετά από πολλαπλές βιοψίες και στους δύο όρχεις.
  Πρέπει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν ανευρίσκονται ώριμα σπερματοζωάρια, οπότε γίνεται ειδική καλλιέργεια του ορχικού ιστού, για να πάρουμε γεννητικά κύτταρα πρωιμότερου σταδίου ανάπτυξης (σπερματίδες) και να τα χρησιμοποιήσουμε για ICSI.
  Να αναφέρουμε ότι το 1996 γεννήθηκε από την ομάδα μας στη Θεσσαλονίκη το πρώτο παιδί με γονιμοποίηση από στρογγυλή σπερματίδα (πρωιμότερη μορφή γεννητικού κυττάρου), που ακολουθήθηκε και από τη γέννηση και άλλων παιδιών στον κόσμο με την ίδια μέθοδο (ROSI ή ELSI).
  Ωστόσο, σήμερα πια οι γενετιστές προτείνουν η μικρογονιμοποίηση να γίνεται με τη χρήση μόνο σπερματοζωαρίων, ή το πολύ ώριμης σπερματίδας. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η κατάψυξη για φύλαξη και στη συνέχεια η καλλιέργεια και επεξεργασία του ορχικού ιστού για τη λήψη γεννητικών κυττάρων, δίνει ελπίδες σε κάθε αζωοσπερμικό ασθενή να γίνει βιολογικός πατέρας.
• Αδυναμία μεταφοράς (νευρολογική βλάβη).Γίνονται σε ειδικά κέντρα προσπάθειες πρόκλησης εκσπερμάτισης με ηλεκτρική διέγερση (electroejaculation), ή καταφεύγουμε και εδώ σε βιοψίες όρχεος.

Να σημειώσουμε επίσης, ότι κάθε νέος ασθενής που θέλει στο μέλλον να γίνει πατέρας και πρέπει να υποβληθεί σε χημείο – ή ακτινοθεραπεία λόγω καρκίνου του όρχεος ή άλλης κακοήθειας, θα πρέπει να δίνει σπέρμα για κατάψυξη.

Ανοσολογικά αίτια

Όταν υπάρχουν ενδείξεις υπογονιμότητας ανοσολογικής αιτιολογίας, με ή χωρίς την παρουσία αντισωμάτων, ή ανοσολογικής αρχής ασυμβατότητα σπέρματος και τραχηλικών και κολπικών εκκρίσεων, θα πρέπει το ζευγάρι να παραπέμπεται σε ειδικό ανοσολόγο, καθώς οι εμπειρικές θεραπείες με κορτικοειδή που εφαρμόστηκαν κατά το παρελθόν, απεδείχθησαν αναποτελεσματικές και με αρκετές παρενέργειες.

Ενδοκρινικές διαταραχές

Στις ορμονικές διαταραχές, περιλαμβάνονται κάποιες περιπτώσεις που επέρχεται μια ανισορροπία μεταξύ των ορμονών τόσο του φύλου, όσο και των θυρεοειδικών ορμονών, ενώ δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ο έλεγχος του σακχάρου, καθώς μπορεί πίσω από μια υπογονιμότητα να κρύβεται ένας υποκλινικός σακχαρώδης διαβήτης. Ο Ουρολόγος-Ανδρολόγος θα διορθώσει τις δυσαρμονίες των ορμονών του φύλου, οι οποίες πολλές φορές είναι και παροδικές και μπορεί να οφείλονται και απλά σε καταστάσεις άγχους και στρες, ενώ επί θυρεοειδικής δυσλειτουργίας ή σακχάρου θα πρέπει να παραπέμπεται ο ασθενής σε Ενδοκρινολόγο.

Η ενδοκρινική κατάσταση υπογονιμότητας που θεραπεύεται με βεβαιότητα είναι ο υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός, όπου η σπερματογένεση αποκαθίσταται μετά από θεραπεία αρκετών, (6-24) μηνών, με γοναδοτροπίνες.

Στις περιπτώσεις που οι ενδοκρινικές διαταραχές οφείλονται σε κάποια χρωμοσωμική ανωμαλία στα πλαίσια κάποιου συνδρόμου, όπως στο σύνδρομο Kleinefelter, πρέπει οπωσδήποτε να συνεργαζόμαστε με Γενετιστή, ο οποίος θα κάνει και τον προεμφυτευτικό διαγνωστικό χρωμοσωμικό έλεγχο, για την αποφυγή γέννησης παιδιών με το ίδιο σύνδρομο.

Ιδιοπαθής ολιγοασθενοτερατοσπερμια

Στην περίπτωση αυτή γίνεται εμπειρική θεραπεία με διάφορα θεραπευτικά σχήματα, με πτωχά όμως συνήθως αποτελέσματα. Μελέτες προσωπικές του Κου Δρακόπουλου, όσο και κάποιες που τρέχουν αυτή τη στιγμή στη Γερμανία, καταδεικνύουν την ευεργετική επίδραση στη σπερματογένεση στις περιπτώσεις ιδιοπαθούς υπογονιμότητας των ιχνοστοιχείων Ψευδαργύρου και Σεληνίου, σε συνδυασμό με τα αμινοξέα Ι-Αργινίνη, Ι-Καρνιτίνη και τις  βιταμίνες Ε και 66.

Πολύ συχνά εφαρμόζονται ως εμπειρική θεραπεία η αγωγή με αντιοιστρογόνα (Ταμοξιφαίνη) σε συνδυασμό με αντιοξειδωτικά (βιταμίνη Ε) και Ι-Καρνιτίνη, παρότι έχουν αμφίβολη αποτελεσματικότητα, αφού φαίνεται να μην παρουσιάζουν επιβλαβείς παρενέργειες.

Ένα άλλο εμπειρικό σχήμα προτείνεται οπό τον καθηγητή ενδοκρινολογίας κ. Αδαμόπουλο και αφορά στη χορήγηση Τομοξιφαίνης με Ενδεκονοϊκή Τεστοστερόνη.

Πέραν αυτών, συνιστώνται στον υπογόνιμο άνδρα οπό διατροφικής πλευράς, η κατανάλωση οστρακοειδών, μαύρου πολύσπορου ψωμιού ολικής άλεσης, ξηρών καρπών, βασιλικού πολτού, ακτινιδίων και φυσικών χυμών, ενώ τέλος συνιστάται επί παχυσαρκίας η απώλεια βάρους και βεβαίως η διακοπή του καπνίσματος και η λογική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, για λεπτομέρειες βλέπε τις οδηγίες της Διαιτολόγου – Διατροφολόγου κ. Χρ. Δρακοπούλου.

Τελικά…

• Σε όσα προαναφέρθηκαν εξαντλείται και η δυνατότητα θεραπείας της ανδρικής υπογονιμότητας. Όταν παρόλα αυτά δεν επιτυγχάνεται σύλληψη σε εύλογο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να παροτρύνουμε το ζευγάρι να προχωρήσει σε τεχνικής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δηλαδή αρχικά σπερματέγχυση (έως και τρεις προσπάθειες) και επί αποτυχίας σε εξωσωματική γονιμοποίηση, ειδικά όταν οι ηλικίες των συντρόφων είναι άνω των 40 ετών.
• Θα πρέπει ειδικά οι νέοι άνδρες να λαμβάνουν μέτρα ώστε να μειώνουν κατά το δυνατόν την έκθεσή τους σε πηγές Ηλεκτρομαγνητικής Ακτινοβολίας, με περιορισμό της χρήσης της οθόνης (τηλεόραση, Η/Υ, Video Games) και του κινητού τηλεφώνου, το οποίο δεν θα πρέπει να αναρτάται και σε σημεία που να είναι κοντά στους όρχεις (στην τσέπη του παντελονιού η σε τσαντάκι μέσης).
• Τέλος, να τονίσουμε ότι για το μεγαλύτερο δυνατό όφελος του υπογόνιμου άνδρα και του ζευγαριού, απαιτείται η καλή συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων γιατρών και βιολόγων αναπαραγωγής.

Επιλογή Σπερματοζωαρίων

• IMSI (Intra-Cytoplasmic Morphologically Selected Sperm Injection)

Με την τεχνική IMSI δηλαδή την ενδοκυτταροπλασματική έγχυση μορφολογικά επιλεγμένων σπερματοζωαρίων μεγεθύνεται η εικόνα του σπέρματος 6.600 φορές, επιτρέποντας έτσι στους εμβρυολόγους να διαλέξουν τα καλύτερα μορφολογικά και πιο υγιή σπερματοζωάρια. Η τεχνική IMSI συμβάλλει στη βελτίωση του ποσοστού επιτυχίας σε περιστατικά με κακή μορφολογία σπερματοζωαρίων. Σύμφωνα με μελέτες έχει δειχθεί ότι η συγκεκριμένη μέθοδος μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερα ποσοστά γονιμοποίησης ωαρίων, καλύτερη ποιότητα των εμβρύων και ως εκ τούτου καλύτερα ποσοστά εγκυμοσύνης. Είναι επίσης χρήσιμη σε ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότητα.

• PICSI (Physiological Intra- Cytoplasmic Sperm Injection)

Στη συμβατική τεχνική μικρογονιμοποίησης (ICSI) τα σπερματοζωάρια παρατηρούνται από τους εμβρυολόγους και επιλέγονται μόνο τα καλύτερα, σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια μορφολογίας και κινητικότητας. Στην περίπτωση της τεχνικής PICSI, επιπλέον κριτήριο για την επιλογή των σπερματοζωαρίων είναι η ικανότητα σύνδεσής τους σε υαλουρονικό οξύ. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιούνται τρυβλία με καλλιεργητικό μέσο που περιέχει υαλουρονικό οξύ. Προσθέτοντας δείγμα σπέρματος, δεσμεύονται μόνο τα καλύτερα ποιοτικά σπερματοζωάρια και μπορούν να επιλεχθούν από τους εμβρυολόγους για τη μικρογονιμοποίηση. Η αρχή της μεθόδου στηρίζεται στο γεγονός ότι το υαλουρονικό οξύ βρίσκεται φυσικά στην ουσία που περιβάλλει το ωάριο και παίζει σημαντικό ρόλο στην ένωση ωαρίου- σπερματοζωαρίου. Συνεπώς, σπερματοζωάρια που εμφανίζουν ικανότητα πρόσδεσης με το υαλουρονικό οξύ αναμένεται να είναι ώριμα και με χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Η τεχνική αυτή είναι χρήσιμη σε περιπτώσεις αποτυχίας ή χαμηλού ποσοστού επιτυχίας έπειτα από προηγούμενες προσπάθειες ICSI, σε ζευγάρια με κακής ποιότητας έμβρυα, ή έμβρυα που δεν αναπτύσσονται επαρκώς, καθώς και σε περιπτώσεις ζευγαριών που αντιμετωπίζουν επαναλαμβανόμενες αποβολές ή έχει διαπιστωθεί ανδρική υπογονιμότητα και υψηλό ποσοστό κατακερματισμού DNA του σπέρματος (DFI).

• DFI (DNA Fragmentation Index)

Με την εξέταση DFI μπορεί να υπολογιστεί το ποσοστό του κατακερματισμού του DNA των σπερματοζωαρίων. Ο κατακερματισμός, δηλαδή η κατάτμηση του DNA, αποτελεί αντικείμενο πολλών μελετών και έχει συσχετιστεί με φτωχή εμβρυϊκή ανάπτυξη, μειωμένα ποσοστά εμφύτευσης και εγκυμοσύνης, καθώς και με αποβολές, ειδικά όταν τα ποσοστά κατακερματισμού υπερβούν το όριο του 30%. Ο κατακερματισμός του DNA εμφανίζεται συνήθως σε σπερματοζωάρια που εμφανίζουν χαμηλή κινητικότητα και κακή μορφολογία. Ωστόσο, υψηλά ποσοστά έχουν παρατηρηθεί και σε δείγματα σπέρματος που εμφανίζουν φυσιολογικές παραμέτρους, γεγονός που συνδέει τον κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων με περιπτώσεις ανεξήγητης υπογονιμότητας. Αίτια του κατακερματισμού μπορεί να είναι διάφοροι εξωγενείς παράγοντες, όπως η έκθεση σε περιβαλλοντικές και τοξικές ουσίες, το κάπνισμα, η ηλικία του άντρα, η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, η χημειοθεραπεία, κ.ά., καθώς και ενδογενείς παράγοντες κατά τη σπερματογένεση. Εξέταση DFI συνίσταται σε άντρες με μη φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα,  σε ζευγάρια με επαναλαμβανόμενες αποβολές και χαμηλής ποιότητας έμβρυα ή μη σχηματισμού βλαστοκύστεων έπειτα από προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τι είναι η μέθοδος ‘κατακερματισμού του DNA του σπέρματος’ και πόσο συμβάλλει στη βελτίωση των αποτελεσμάτων των μεθόδων Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ;

Απάντηση: η σχετικά νέα αυτή μέθοδος χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της γονιμοποιητικής ικανότητας του σπέρματος του άνδρα. O βαθμός ‘’κατακερματισμού του DNA του σπέρματος σχετίστηκε με τα ποσοστά γονιμοποίησης, την ποιότητα των εμβρύων που θα προκύψουν, τα ποσοστά εγκυμοσύνης αλλά και με αυξημένα ποσοστά αποβολών. Για τον προσδιορισμό του βαθμού κατακερματισμού έχουν χρησιμοποιηθεί ειδικές τεχνικές όπως  η μέθοδος ΤUNEL,  η μέθοδος KOMMET και άλλες. Η μέθοδος θεωρείται ως προγνωστικός δείκτης επιτυχίας για τις διάφορες μεθόδους Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής όπως επίσης για τον διαχωρισμό των ζευγαριών τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν στην ‘’κλασική Εξωσωματική Γονιμοποίηση’’ ή σε ICSI που αποτελεί παραλλαγή της πρώτης. Ωστόσο, η δημοφιλής τελευταία αυτή  μέθοδος ‘κατακερματισμού του DNA του σπέρματος’ που είναι αρκετά περίπλοκη και συνοδεύεται από ένα επιπρόσθετο κόστος στις δαπανηρές ούτως ή άλλως μεθόδους Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής αμφισβητείται τελευταία κάτω από το φως νεότερων ερευνών.

Σε πρόσφατο συνέδριο που έλαβε χώρα στην Θεσσαλονίκη στο Makedonia Palace ο Πρόεδρος της Εταιρείας Γονιμότητας της Βρετανίας Richard  Κεννεντυ τόνισε ότι ‘η προγνωστική αξία και η σημασία προσδιορισμού του κατακερματισμού του DNA του σπέρματος δεν δικαιολογείται σε συστηματική βάση σε περιπτώσεις υποβοηθούμενης αναπαραγωγής’. Ο διακεκριμένος αυτός ομιλητής αναφέρθηκε ειδικά σε μια μεγάλη μετανάλυση/έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2016 και προέρχεται  από την ομάδα του Cisson  στη Γαλλία. Η έρευνα  αυτή που περιέλαβε περισσότερες από 650 δημοσιευμένες μέχρι τώρα σχετικές μελέτες, έδειξε ότι δεν προκύπτουν επαρκείς ενδείξεις για την χρησιμότητα της μεθόδου ‘Κατακερματισμού του DNA του σπέρματος με σκοπό την πρόγνωση των ποσοστών εγκυμοσύνης των διαφόρων θεραπευτικών μεθόδων, ούτε και για την διαγνωστική ικανότητα επιλογής μεταξύ π.χ. κλασικής Εξωσωματικής Γονιμοποίησης ή ICSI.

Ερώτηση, : Συμπερασματικά, εν όψει των αποτελεσμάτων αυτής της μεγάλης έρευνας που δημοσιεύθηκε πρόσφατα ποιο είναι το μήνυμα;

Απάντηση:  Το συμπέρασμα που προκύπτει πλέον είναι ότι η υψηλής τεχνογνωσίας τεχνική ‘Κατακερματισμού του DNA του σπέρματος’ στην οποία επενδύσαμε στον τομέα της Ανδρικής Υπογονιμότητας τελευταία, δεν αποδεικνύεται τελικά ότι συμβάλλει θετικά στη βελτίωση των αποτελεσμάτων. Δεν προσφέρει αποδεδειγμένα ουσιαστικά πλεονεκτήματα έναντι των κλασικών μεθόδων εκτίμησης της γονιμοποιητικής ικανότητας του σπέρματος οι οποίες βασίζονται στον όγκο του σπέρματος, τον  αριθμό  σπερματοζωαρίων, την κινητικότητα και τη μορφολογία των.

Εκτιμάται όμως ότι, επειδή και οι κλασικές αυτές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται διαχρονικά, δεν παρέχουν πληροφορίες χρήσιμες όσον αφορά την λειτουργικότητα των όρχεων αλλά και την ποιότητα του σπέρματος, είναι επιτακτική η ανάγκη επινόησης νέας μεθόδου αποδεδειγμένης αξίας για την  εκτίμηση της γονιμοποιητικής ικανότητας του άντρα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ήδη δημοσιευμένων ερευνών (650 και πλέον) δεν επιβεβαιώνουν τελικά την διαδεδομένη άποψη:  «η χρησιμοποίηση των περίπλοκων τεχνικών εκτίμησης του ποσοστού κατακερματισμού του DNA του σπέρματος με το ανάλογο υψηλό κόστος, ότι συμβάλλει θετικά στην αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας ή τουλάχιστον δεν δικαιολογείται η αδιάκριτη και συστηματική εφαρμογή της».  Όπως ισχύει γενικότερα στην Ιατρική έτσι και στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, οι διάφορες εργαστηριακές εξετάσεις πρέπει να είναι στοχευμένες και αιτιολογημένες (evidence based medicine). Γι αυτό και ο τίτλος της ομιλίας του προέδρου της Βρετανικής Εταιρείας Γονιμότητας Richard Kennendy ήταν: «Less is more» που αντιστοιχεί στο αρχαιο-Ελληνικό : «ούκ εν τω πολλώ το εύ…» (το καλό δεν βρίσκεται στο πολύ…).

I.M.Tz

• FERTILE^®

Οι νέες τεχνικές επιλογής σπερματοζωαρίων  για τη χρήση σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής  (ICSI, IVF, σπερματέγχυση) στηρίζονται πλέον σε συστήματα που μιμούνται το φυσικό περιβάλλον του οργανισμού. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί και το Fertile^® κιτ. Φυσιολογικά, τα σπερματοζωάρια διέρχονται από «μικροκανάλια» βλέννας στο γυναικείο σύστημα, καθώς αναζητούν το ωάριο. Το κιτ αυτό περιέχει ειδική αντικειμενοφόρο πλάκα, στην οποία υπάρχουν μικροί δίοδοι με σημείο εισόδου και εξόδου, που περιέχουν ειδικό διάλυμα. Δείγμα σπέρματος τοποθετείται στην είσοδο, και δια μέσου του καναλιού προχωράνε και διέρχονται από την έξοδο μόνο τα σπερματοζωάρια καλής κινητικότητας, τα οποία μπορούν να επιλεχθούν. Η παραπάνω τεχνική μιμείται τη φυσιολογική πορεία των σπερματοζωαρίων από τον τράχηλό προς το περιβάλλον της μήτρας. Με τη νέα αυτή τεχνική επιλογής αποφεύγονται τεχνικές που περιλαμβάνουν φυγοκέντρηση και ανάδευση, οι οποίες καταστρέφουν τα σπερματοζωάρια. Επιπλέον, τα σπερματοζωάρια που φτάνουν στο σημείο εξόδου- και συνεπώς επιλέγονται- επιδεικνύουν καλύτερη μορφολογία, χαμηλότερα επίπεδα δραστικών μορφών οξυγόνου– που επηρεάζουν αρνητικά το κύτταρο- και χαμηλότερα επίπεδα κατακερματισμού του DNA σε σχέση με το αρχικό δείγμα σπέρματος.

 Οξειδωαναγωγικό δυναμικό σπέρματος

Μελέτες έχουν δείξει ότι 40% των υπογόνιµων ανδρών µπορεί να έχει φυσιολογικές µετρήσεις σπέρµατος. Σύµφωνα, λοιπόν, µε αυτές τις νέες µελέτες, φαίνεται ότι η κλασσική ανάλυση σπέρµατος δεν είναι αρκετή για τη διάγνωση της ανδρικής υπογονιµότητας και υπογραµµίζεται η ανάγκη για περαιτέρω εξετάσεις όπως η µέτρηση του οξειδωτικού στρες και του κατακερµατισµού του DNA.

Η European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) συνιστά τη µέτρηση του οξειδωτικού στρες στο σπέρµα στις οδηγίες που εξέδωσε το 2017 σχετικά µε τις επαναλαµβανόµενες αποβολές (Recurrent Pregnancy Loss ESHRE guidelines 2017).

Το οξειδωτικό στρες φαίνεται να αποτελεί παράγοντα-κλειδί στην ανδρική γονιμότητα. Έως το 80% των αιτίων πίσω από την ανδρική υπογονιμότητα είναι συνδεδεμένο με το οξειδωτικό στρες, το οποίο είναι ο κύριος λόγος για τον κατακερματισμό του DNA και φαίνεται να επιδεινώνεται από το κάπνισμα, την παχυσαρκία και την υπερβολική άσκηση.

Ο κατακερματισμός του DNA των σπερματοζωαρίων επηρεάζει τη γονιμότητα, καθώς και την έκβαση της εξωσωματικής θεραπείας.

Η αντιμετώπιση του προβλήματος

Ο νέος αναλυτής οξειδωαναγωγικού δυναμικού σπέρματος (ORP) MiOXSYS, μας παρέχει τη δυνατότητα για άμεση και ακριβή μέτρηση του οξειδωτικού στρες, παράγοντα-κλειδί της ανδρικής γονιμότητας.

Συνοπτικά, το οξειδωτικό στρες είναι μια πάθηση που οφείλεται σε διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των ελευθέρων ριζών (ROS) και το μηχανισμό του σώματος (οξειδοαναγωγικό σύστημα) που τις καταστέλλει και τις αφαιρεί.

Ενώ λοιπόν είναι απαραίτητη η παρουσία των ελεύθερων ριζών (ROS), σε μικρό ποσοστό, για την φυσιολογική λειτουργία των σπερματοζωαρίων, όταν παράγονται περισσότερες ή λιγότερες ελεύθερες ρίζες (ROS) τότε χαλάει η ισορροπία του οξειδοαναγωγικού συστήματος και προκαλούνται βλάβες στα σπερματοζωάρια όπως στο DNA τους , στη κινητικότητα τους ή οδηγούνται σε απόπτωση. Με τον τρόπο αυτό, ενισχύεται η ανδρική υπογονιμότητα.

Η δημιουργία του οξειδωτικού στρες μπορεί να προκληθεί από πολλούς εσωτερικούς (φλεγμονή ουρογεννητικού συστήματος κιρσοκήλη, μικρόβια, διαβήτης κ.α) και εξωτερικούς παράγοντες (τρόπος ζωής -κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία-, ηλικία και στρες).

Η εξέταση αυτή, ελέγχει την ισορροπία του οξειδοαναγωγικού συστήματος σε πραγματικό χρόνο και το αποτέλεσμα αυτό μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να υποδηλώνει πως θα ήταν χρήσιμες κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής του άνδρα, όπως, για παράδειγμα, η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειές του, η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής, η διακοπή του καπνίσματος ή ο περιορισμός του αλκοόλ.

Νέα εξέλιξη στην ανδρική υπογονιμότητα, τα σπερματοζωάρια από βλαστοκύτταρα

Πρώτη καταχώρηση: Σάββατο, 24 Φεβρουαρίου 2018, 16:05

0

Επιστήμονες από την Κίνα δημιούργησαν στο εργαστήριό τους λειτουργικά σπερματοζωάρια από βλαστοκύτταρα, τα οποία θα μπορούσαν μια μέρα να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της υπογονιμότητας. Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν στο Cell Stem Cell.

Τα κέντρα ελέγχου και πρόληψης νοσημάτων καθορίζουν την υπογονιμότητα ως την αδυναμία σύλληψης μετά από ένα έτος σεξουαλικής δραστηριότητα χωρίς προφυλάξεις.

Σε παγκόσμιο επίπεδο το 15% των ζευγαριών δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν, ενώ μία στις τρεις περιπτώσεις οφείλεται στην ανδρική υπογονιμότητα.

Στις ΗΠΑ περίπου το 6% των παντρεμένων γυναικών ηλικίας 15-44 ετών δεν καταφέρνουν να συλλάβουν μετά από ένα χρόνο προσπάθειας και γύρω στο 12% δυσκολεύονται είτε να μείνουν έγκυες είτε να ολοκληρώσουν την εγκυμοσύνη τους.

Μια μελέτη που διεξήχθη το 2002 βρήκε ότι η ανδρική υπογονιμότητα οδήγησε το 7.5% των σεξουαλικά ενεργών ανδρών κάτω των 45 να ζητήσουν βοήθεια κάποια στιγμή, εκ των οποίων το 14% διαγνώστηκε με προβλήματα στο σπέρμα ή τα σπερματοζωάρια.

Η ανδρική υπογονιμότητα συχνά οφείλεται στην απουσία της μείωσης. Η μείωση είναι ένας τύπος κυτταρικής διαίρεσης που συμβαίνει στα πρόδρομα σπερματοκύτταρα στους όρχεις. Χωρίς αυτή δεν μπορούν να σχηματιστούν λειτουργικά σπερματοζωάρια.

Οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσει σπερματοκύτταρα από βλαστοκύτταρα στο παρελθόν, αλλά η λειτουργικότητα τους δεν είχε αποδεδειχθεί, ενώ δεν υπήρχαν τα βασικά χαρακτηριστικά της μείωσης. 
Είναι πολύ πρόσφατα που μια ομάδα βιολόγων εξειδικευμένων στην αναπαραγωγή πρότειναν συγκεκριμένα κριτήρια για την απόδειξη ότι τα σημαντικά στάδια της διαδικασίας της μείωσης έχουν λάβει χώρα στα σπερματοκύτταρα που δημιουργήθηκαν στο εργαστήριο.

Στα κριτήρια αυτά περιλαμβάνεται και η απόδειξη ότι το DNA έχει το σωστό αριθμό χρωμοσωμάτων σε κάθε στάδιο της μείωσης και ότι τα χρωμοσώματα αυτά είναι οργανωμένα σωστά με αποτέλεσμα τα σπερματοκύτταρα να μπορούν να παράγουν ζωντανούς απογόνους.

Μέχρι τώρα οι επιστήμονες είχαν δυσκολία να ολοκληρώσουν με επιτυχία όλα τα βασικά βήματα στη διαδικασία της μείωσης, γεγονός που παρέμενε μεγάλο εμπόδιο στην παραγωγή λειτουργικών σπερματοζωαρίων και ωαρίων στο εργαστήριο. Η άρση αυτού του εμποδίου αποτελεί βασικό στόχο τόσο της αναπαραγωγικής βιολογίας όσο και της αναπαραγωγικής ιατρικής.

Η ερευνητική ομάδα από την Κίνα λοιπόν διεξήγαγε μια διαδικασία βήμα- βήμα, στην οποία όχι μόνο μετέτρεψε τα εμβρυονικά σπερματοκύτταρα ποντικών σε λειτουργικά σπερματοζωάρια, αλλά επίσης τα εισήγαγε με έγχυση μέσα σε ωάρια με αποτέλεσμα την παραγωγή υγιών απογόνων. Η ομάδα ξεκίνησε εκθέτοντας εμβρυονικά σπερματοκύτταρα σε ένα χημικό κοκτέιλ που τους επέτρεψε να εξελιχτούν σε πρώιμα σπερματοκύτταρα. Στη συνέχεια τα τοποθέτησαν σε κύτταρα όρχεων μαζί με ορμόνες του φύλου όπως η τεστοστερόνη, έτσι ώστε να αναχαραχθεί το φυσικό περιβάλλον των ιστών τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η διαδικασία της μείωσης ολοκληρώθηκε και παρήγαγε σπερματοκύτταρα με το σωστό DNA και αριθμό χρωμοσωμάτων. Όταν έγινε η έγχυση τους μέσα στα ωάρια, σχηματίστηκαν έμβρυα τα οποία μεταφερθήκαν από τους ερευνητές σε θηλυκά ποντίκια όπου και αναπτύχθηκαν φυσιολογικά και παρήγαγαν υγιείς και γόνιμους απογόνους.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η μέθοδος τους είναι πολλά υποσχόμενη στο πεδίο της αντιμετώπισης της ανδρικής υπογονιμότητας.

Αν αποδειχθεί ασφαλής και αποτελεσματική στους ανθρώπους θα μπορούσε να παράγει λειτουργικά σπερματοζωάρια που θα χρησιμοποιούνταν στις διάφορες τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπως είναι η ενδοκυτταροπλαματική σπερματέγχυση και η εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτή τη στιγμή πολλές από αυτές τις τεχνικές δεν είναι αποτελεσματικές για κάποια ζευγάρια. Οι ερευνητές ευελπιστούν η μέθοδός τους να αυξήσει τα ποσοστά αποτελεσματικότητας.

Στη συνέχεια οι ερευνητές σχεδιάζουν να εξετάσουν τους μοριακούς μηχανισμούς που ελέγχουν τη μείωση και να δοκιμάσουν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου σε άλλα πρωτεύοντα πριν φτάσουν στην δοκιμή σε ανθρώπους.

Ωστόσο μέχρι να φτάσει αυτή η τεχνική να γίνει μια κλινική πραγματικότητα, θα πρέπει πρώτα να διευθετηθούν οι πιθανοί κίνδυνοι και τα ηθικά διλήμματα σχετικά με τη χρήση των εμβρυονικών κυττάρων.