Εξωσωματική
Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)/ ενδοωπλασμική έγχυση σπερματοζωαρίου (ICSI).
Τι είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF, In Vitro Fertilisation) ?
Η εξωσωματική γονιμοποίηση (ΙVF) περιλαμβάνει τη συλλογή των ωαρίων και του σπέρματος τα οποία αναμιγνύονται σε ένα αποστειρωμένο δίσκο στο εργαστήριο και γίνεται γονιμοποίηση έξω από το ανθρώπινο σώμα. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασία είναι η δημιουργία γονιμοποιημένων εμβρύων.
Τι είναι η ενδοωοπλασμική έγχυση σπερματοζωαρίου; (ICSI: Intra Cytoplasmic Sperm Injection) ?
Η ενδοωοπλασμική έγχυση σπερματοζωαρίου (ICSI) είναι η τεχνική της εγχύσεως ενός μόνο σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο που έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία γονιμοποιημένου εμβρύου, χρησιμοποιώντας μια ειδική διαδικασία στο εργαστήριο.
Τι συμβαίνει σε αυτά τα γονιμοποιημένα έμβρυα μετά από IVF ή ICSI;
Τα έμβρυα παρακολουθούνται 2 ημέρες και καταγράφεται η εξέλιξη τους για να αναγνωριστεί ότι αναπτύσσονται φυσιολογικά. Το πολύ τρία έμβρυα (ανάλογα τις ενδείξεις) μπορεί να μεταφερθούν μέσα στη μήτρα. Μετά ανάλογα τη Ποιότητα των εμβρύων που δεν χρησιμοποιήθηκαν μπορεί να καταψυχθούν σε ειδικές αποθήκες και να μεταφερθούν σε μελλοντικούς κύκλους του ζευγαριού.
Ποιοι ωφελούνται από τη IVF ή ICSI ;
Τα ζευγάρια με:
Για IVF:
Κλειστές, κατεστραμμένες σάλπιγγες ή μη ύπαρξη αυτών.
Ενδομητρίωση.
Προβλήματα ωοθυλακιορρηξίας.
Ανεξήγητη στειρότητα.
Για ICSI:
Ελαττωμένες παράμετροι – χαρακτήρες σπέρματος (κυρίως χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων).
Κακή φτωχή γονιμοποίηση ωαρίων (σε προηγούμενους κύκλους ΙVF).
Φυσιολογική γονιμοποίηση
Κάθε μήνα ένα ωοθυλάκιο (ωάριο) απελευθερώνεται από την ωοθήκη και περνάει στη σάλπιγγα. Για να εμφανιστεί κύηση, το σπέρμα απελευθερώνεται μέσα στο οπίσθιο κολπικό θόλο κατά τη διάρκεια της συνουσίας και αρχίζει να κινείται για να συναντήσει το ωάριο. Η ένωση τους ακολουθείται από γονιμοποίηση. Το έμβρυο, (ένα γονιμοποιημένο ωάριο) ξεκινά το ταξίδι του από τη σάλπιγγα για τη μήτρα. Μετά από 5 ημέρες περίπου βρίσκεται στο ενδομήτριο μέσα στην ενδομητρική κοιλότητα. Εάν γίνει εμφύτευση ακολουθεί η εξέλιξη της φυσιολογικής κυήσεως.
Έλεγχος και εξετάσεις
Πολλά ζευγάρια που έρχονται για IVF / ICSI έχουν ήδη διαγνωσθεί ότι έχουν μια συγκεκριμένη αιτία υπογονιμότητας από το γυναικολόγο τους. Αυτή η αιτία και η ανάγκη για IVF / ICSI πρέπει να είναι σίγουρα αποδέκτες, Ιατρικά κατοχυρωμένες για να προχωρήσει το ζευγάρι για θεραπεία. Έτσι λοιπόν απαιτούνται πριν την έναρξη:
Αντισώματα ερυθράς: (IgM. IgG αντισώματα)
Πρόσφατο pap – test
Καλλιέργειες κολπικού υγρού για : αναερόβια – αερόβια μικρόβια, μύκητες – χλαμύδια, άμεσο – έμμεσο έλεγχο.
Εξέταση σπέρματος : (τουλάχιστον δυο πρόσφατες εξετάσεις σπέρματος στο ίδιο εργαστήριο), και εφόσον απαιτείται ακολουθούν καλλιέργεια σπέρματος, υπέρηχος – TRIPLEX όρχεων.
Υστεροσαλπιγγογραφία στην οποία είναι απαραίτητη η Παρουσία του γυναικολόγου που διερευνά την υπογονιμότητα του ζεύγους.
Λαπαροσκόπηση υστεροσκοπήση.
Εξωσωματική με απλά λόγια: Εμείς στην εξωσωματική απλά μιμούμαστε τη φύση!
Όλα τα έμβρυα αναπτύσσονται από δύο διαφορετικούς τύπους κυττάρων που ενώνονται – τα σπερματοζωάρια και τα ωάρια. Οι γυναίκες γεννιούνται με ωάρια τα οποία παράγονται και αναπτύσσονται στις ωοθήκες. Οι άντρες παράγουν σπερματοζωάρια καθημερινά στους όρχεις..
Ένα ζευγάρι αναζητά βοήθεια όταν δεν μπορεί να συλλάβει μετά από εντατική και ελεύθερη σεξουαλική συνεύρεση για πάνω από ένα χρόνο.
Φυσιολογικά, η σύλληψη γίνεται στις σάλπιγγες μέσα στο γυναικείο σώμα. Όταν όμως ένα ζευγάρι δεν μπορεί να συλλάβει φυσιολογικά η εξωσωματική γονιμοποίηση επιτρέπει τη σύλληψη εκτός του σώματος της γυναίκας.
Κατά τη διάρκεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης ο γιατρός συλλέγει τα ωάρια από τη γυναίκα κατά την ωορρηξία. Τα ωάρια τοποθετούνται σε καλλιεργητικό υλικό και έπειτα εκεί προστίθενται και τα σπερματοζωάρια του άντρα. Το επόμενο βήμα είναι η μεταφορά των εμβρύων που δημιουργούνται στη μήτρα της γυναίκας. Αν το έμβρυο εμφυτευτεί στη μήτρα, τότε μιλάμε για εγκυμοσύνη.
|
1) Διέγερση ωοθηκών |
|
2) Ωοληψία |
|
3) Γονιμοποίηση ωαρίων |
|
4) Εμβρυομεταφορά |
|
5) Τεστ εγκυμοσύνης |
Αν και τα πρώτα στάδια της εξωσωματικής γονιμοποίησης γίνονται με μη παραδοσιακό τρόπο, το υπόλοιπο της εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένου του τοκετού, είναι ίδια με αυτά μιας φυσιολογικής εγκυμοσύνης. Αν και η σύλληψη είναι τεχνητή, τα μωρά που προκύπτουν από εξωσωματική γονιμοποίηση δεν διαφέρουν σε τίποτα από αυτά που προκύπτουν από μια φυσιολογική σύλληψη.
Το πρώτο μωρό από εξωσωματική γεννήθηκε το 1978. Από τότε η εξωσωματική γονιμοποίηση εξελίχθηκε σε ένα γρήγορα αναπτυσσόμενο κλάδο της ιατρικής, αποδεικνύοντας ότι η ιατρική και η τεχνολογία όταν ενωθούν μπορούν να ξεπεράσουν εμπόδια της φύσης.
Κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού κύκλου ένα ωάριο αναπτύσσεται μέρα με τη μέρα και το ενδομήτριο «παχαίνει» καθώς προετοιμάζεται για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.
Στη μέση του κύκλου το ωάριο απελευθερώνεται (ωορρηξία) έτσι ώστε να μπορέσει να γονιμοποιηθεί από το σπερματοζωάριο ενώ παράλληλα τα επίπεδα της ορμόνης προγεστερόνης αυξάνονται για να βοηθήσουν το γονιμοποιημένο ωάριο (έμβρυο) να εμφυτευτεί και να αναπτυχθεί.
Επομένως, τη διαδικασία αυτή μιμούμαστε στην εξωσωματική, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα……..
Δε μπορούμε να έχουμε ακατάστατα επίπεδα ορμονών πριν την εξωσωματική, γι’αυτό τις καταστέλλουμε πριν ξεκινήσουμε τη διαδικασία χρησιμοποιώντας φάρμακα Καταστολής.
- Διεγείρουμε τις ωοθήκες έτσι ώστε να παράγουν περισσότερα από ένα ωάρια και να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας χρησιμοποιώντας φάρμακα Διέγερσης.
- Προγραμματίζουμε το χρόνο της ωοληψίας με ακρίβεια χρησιμοποιώντας ένα φάρμακο γοναδοτροπίνης για να ωριμάσουν τα ωάρια .
- Για να υποβοηθήσουμε την εμφύτευση χρησιμοποιούμε φάρμακα προγεστερόνης.
Βήμα βήμα :
Καταστολή – Διέγερση – Ωρίμανση – Εμφύτευση
Φάρμακα Καταστολής : Λαμβάνονται καθημερινά μέχρι την ένεση της γοναδοτροπίνης
Φάρμακα Διέγερσης : Όταν οι ωοθήκες είναι υπό καταστολή (διαπιστώνεται με υπέρηχο και τεστ αίματος) το φάρμακο διέγερσης λαμβάνεται καθημερινά μέχρι την ημέρα της ένεσης γοναδοτροπίνης.
Η ένεση Ωρίμανσης (HCG) : γίνεται συνήθως τα μεσάνυχτα, πάντα δύο μέρες (36 ώρες ) πριν την ωοληψία και μόνο μια φορά έτσι ώστε να ωριμάσουν τα ωάρια.
Π.χ. Δευτέρα βράδυ HCG-ένεση, όχι φάρμακα καταστολής ή διέγερσης! Τετάρτη πρωί ωοληψία.
Η προγεστερόνη (για την εμφύτευση )δίνεται από τους περισσότερους γιατρούς περίπου την ώρα της ωοληψίας και η λήψη της συνεχίζεται μέχρι το τεστ εγκυμοσύνης.
Έμμηνος Κύκλος = Κύκλος Εξωσωματικής
Αρχή κύκλου = Αρχή διέγερσης
Ωάριο μεγαλώνει σε μέγεθος = Ωάρια μεγαλώνουν σε μέγεθος – υπέρηχος και τεστ αίματος
Ωρίμανση = Ένεση Ωρίμανσης (HCG)
Ωορρηξία (Στη μέση του κύκλου) = Ωοληψία ~ 12η-14η ημέρα διέγερσης
Γονιμοποίηση / Εμφύτευση ????? = Τεχνητή γονιμοποίηση – Εμβρυομεταφορά – Λήψη προγεστερόνης
Δυο εβδομάδες μετά-Καθυστέρηση περιόδου– Τεστ εγκυμοσύνης= τεστ Εγκυμοσύνης
Από τον GilesPalmer- κλινικός εμβρυολόγος και Διευθυντής του Τμήματος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Μαιευτηρίου ‘Μητέρα’
Το αλφάβητο της υποβοηθουμενης αναπαραγωγής.
Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)/ ενδοωπλασμική έγχυση σπερματοζωαρίου (ICSI).
Τι είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF, In Vitro Fertilisation) ?
Η εξωσωματική γονιμοποίηση (ΙVF) περιλαμβάνει τη συλλογή των ωαρίων και του σπέρματος τα οποία αναμιγνύονται σε ένα αποστειρωμένο δίσκο στο εργαστήριο και γίνεται γονιμοποίηση έξω από το ανθρώπινο σώμα. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασία είναι η δημιουργία γονιμοποιημένων εμβρύων.
Τι είναι η ενδοωοπλασμική έγχυση σπερματοζωαρίου; (ICSI: Intra Cytoplasmic Sperm Injection) ?
Η ενδοωοπλασμική έγχυση σπερματοζωαρίου (ICSI)είναι η τεχνική της εγχύσεως ενός μόνο σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο που έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία γονιμοποιημένου εμβρύου, χρησιμοποιώντας μια ειδική διαδικασία στο εργαστήριο.
Τι συμβαίνει σε αυτά τα γονιμοποιημένα έμβρυα μετά από IVF ή ICSI;
Τα έμβρυα παρακολουθούνται 2 ημέρες και καταγράφεται η εξέλιξη τους για να αναγνωριστεί ότι αναπτύσσονται φυσιολογικά. Το πολύ τρία έμβρυα (ανάλογα τις ενδείξεις) μπορεί να μεταφερθούν μέσα στη μήτρα. Μετά ανάλογα τη Ποιότητα των εμβρύων που δεν χρησιμοποιήθηκαν μπορεί να καταψυχθούν σε ειδικές αποθήκες και να μεταφερθούν σε μελλοντικούς κύκλους του ζευγαριού.
Ποιοι ωφελούνται από τη IVF ή ICSI ;
Τα ζευγάρια με:
Για IVF:
| Κλειστές, κατεστραμμένες σάλπιγγες ή μη ύπαρξη αυτών. |
| Ενδομητρίωση. |
| Προβλήματα ωοθυλακιορρηξίας. |
| Ανεξήγητη στειρότητα. |
Για ICSI:
| Ελαττωμένες παράμετροι – χαρακτήρες σπέρματος (κυρίως χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων). |
| Κακή φτωχή γονιμοποίηση ωαρίων (σε προηγούμενους κύκλους ΙVF). |
| Φυσιολογική γονιμοποίηση |
Κάθε μήνα ένα ωοθυλάκιο (ωάριο) απελευθερώνεται από την ωοθήκη και περνάει στη σάλπιγγα. Για να εμφανιστεί κύηση, το σπέρμα απελευθερώνεται μέσα στο οπίσθιο κολπικό θόλο κατά τη διάρκεια της συνουσίας και αρχίζει να κινείται για να συναντήσει το ωάριο. Η ένωση τους ακολουθείται από γονιμοποίηση. Το έμβρυο, (ένα γονιμοποιημένο ωάριο) ξεκινά το ταξίδι του από τη σάλπιγγα για τη μήτρα. Μετά από 5ημέρες περίπου βρίσκεται στο ενδομήτριο μέσα στην ενδομητρική κοιλότητα. Εάν γίνει εμφύτευση ακολουθεί η εξέλιξη της φυσιολογικής κυήσεως.
Έλεγχος και εξετάσεις
Πολλά ζευγάρια που έρχονται για IVF / ICSI έχουν ήδη διαγνωσθεί ότι έχουν μια συγκεκριμένη αιτία υπογονιμότητας από το γυναικολόγο τους. Αυτή η αιτία και η ανάγκη για IVF / ICSI πρέπει να είναι σίγουρα αποδέκτες, Ιατρικά κατοχυρωμένες για να προχωρήσει το ζευγάρι για θεραπεία. Έτσι λοιπόν απαιτούνται πριν την έναρξη:
| Αντισώματα ερυθράς: (IgM. IgG αντισώματα) |
| Πρόσφατο pap – test |
| Καλλιέργειες κολπικού υγ για : αναερόβια – αερόβια μικρόβια, μύκητες – χλαμύδια, άμεσο – έμμεσο έλεγχο. |
| Εξέταση σπέρματος : (τουλάχιστον δυο πρόσφατες εξετάσεις σπέρματος στο ίδιο εργαστήριο), και εφόσον απαιτείται ακολουθούν καλλιέργεια σπέρματος, υπέρηχος – TRIPLEX όρχεων. |
| Υστεροσαλπιγγογραφία στην οποία είναι απαραίτητη η Παρουσία του γυναικολόγου που διερευνά την υπογονιμότητα του ζεύγους |
| Λαπαροσκόπηση υστεροσκόπηση. |
Τι είναι το time lapse;
Πρόκειται για την συνεχή παρακολούθηση της ανάπτυξης των εμβρύων ενώ αυτά βρίσκονται μέσα στο προστατευμένο περιβάλλον του επωαστή, η οποία μας δίνει πληροφορίες για την ανάπτυξη τους. Το έμβρυο παρακολουθείται και αξιολογείται μέσα σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον και χωρίς να απομακρύνεται από αυτό, όπως συμβαίνει συνήθως. Διαδοχικές φωτογραφίες λαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και αποθηκεύονται για να αξιολογηθεί έτσι το ιστορικό της ανάπτυξης τους καρέ-καρέ πριν την εμβρυομεταφορά.
Γιατί λοιπόν χρειαζόμαστε το time lapse;
Ένα προφανές πλεονέκτημα είναι το γεγονός ότι δεν απομακρύνουμε το έμβρυο από τον επωαστή. Έτσι έχουμε περισσότερη παρατήρηση με λιγότερη “ταλαιπωρία” για τα έμβρυα. Αλλά το σημαντικότερο πλεονέκτημα έχει να κάνει με την επιλογή εμβρύων. Η επιλογή εμβρύων σήμερα είναι κάπως υποκειμενική. Συχνά οι εμβρυολόγοι διαφωνούν ως προς το πιο είναι το καταλληλότερο έμβρυο για μεταφορά και βασίζουν την άποψη τους στην μορφολογία του εμβρύου μόνο. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη διαφορά στα κριτήρια επιλογής μεταξύ κέντρων εξωσωματικής ανά τον κόσμο. Σε συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη το 2011 προτάθηκε να δημιουργηθούν κάπως πιο τυποποιημένες μέθοδοι παρατήρησης εμβρύων.
Δεν είμαστε όμως συνήθως σίγουροι για το ποια έμβρυα έχουν τις καλύτερες προϋποθέσεις να προκαλέσουν εγκυμοσύνη. Τα τελευταία χρόνια, πολλά δημοσιευμένα άρθρα έχουν δείξει πως η έγκαιρη διαίρεση των βλαστομεριδίων είναι καλός δείκτης της αναπτυξιακής ικανότητας του εμβρύου. Άλλοι ερευνητές έχουν κοιτάξει την μορφολογία των προπυρήνων (το πρώτο σημάδι επιτυχούς γονιμοποίησης) και την θέση τους σε σχέση με το πολικό σωμάτιο. Όλα αυτά έχουν εμπλουτίσει την γνώση μας για αυτά τα στάδια αυτά αλλά η χρήση τους είναι ακόμη περιορισμένη.
Λόγω λοιπόν αυτής της αβεβαιότητας στην επιλογή εμβρύων, κατά την εμβρυομεταφορά τείνουμε να τοποθετούμε περισσότερα έμβρυα από ότι χρειάζεται, προκαλώντας πολλαπλές κυήσεις, οι οποίες είναι η σοβαρότερη “παρενέργεια” της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Υπάρχει όμως μια παγκόσμια τάση να μειώσουμε τις πολύδημες κυήσεις μέσω περιορισμού του αριθμού των μεταφερόμενων εμβρύων, έως και την μεταφορά ενός μόνο εμβρύου (πράγμα που εφαρμόζεται σε αρκετές χώρες ήδη). Ο αριθμός πολλαπλών γεννήσεων στην Ευρώπη το 2013 έχει πέσει κάτω από το 20% για πρώτη φορά. Οι πολύδημες κυήσεις εκτός από τον κίνδυνο που προκαλούν στην υγεία της μητέρας και του παιδιού, δημιουργούν και προβλήματα στα δημόσια συστήματα υγείας λόγω του αυξημένου κόστους περίθαλψης.
Άρα εάν πρέπει να επιλέξουμε μόνο ένα ή το πολύ δύο έμβρυα, οφείλουμε να επιλέξουμε τα καλύτερα. Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα καλύτερο σύστημα επιλογής εμβρύων.
Υπάρχουν επεμβατικές τεχνικές επιλογής, μέσω βιοψίας βλαστομεριδίου: Η μέθοδος PGD (προεμφυτευτική γενετική διάγνωση) έχει βοηθήσει αμέτρητα ζευγάρια να αποφύγουν την γέννηση παιδιού με γενετικές ασθένειες (Palmer, 2002). Ο “φτωχός” ξάδελφος αυτής της μεθόδου είναι το PGS (προεμφυτευτική γενετική επιλογή) που επιχειρεί να αποκλείσει τα έμβρυα με ανευπλοειδίες και η χρηστικότητα του βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό μελέτη. Παλιότερες μέθοδοι ανίχνευσης γενετικών ανωμαλιών φαίνεται από πρόσφατες έρευνες να μην έχουν θετική επίδραση στα ποσοστά εγκυμοσυνών (Staessen, 2007) και τώρα η προσοχή στρέφεται στην μέθοδο CGH για την μελέτη ολόκληρου του γονιδιώματος. Αυτή την στιγμή διενεργούνται 11 ξεχωριστές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές. Τα πρώτα αποτελέσματα από την έρευνα του Yang (2011) με την μεταφορά μονών βλαστοκυστών κατόπιν διαλογής με CGH, δείχνουν αρκετά υποσχόμενα.
Αλλά σίγουρα ο καλύτερος τρόπος επιλογής θα ήταν ένας μη επεμβατικός. Έτσι αναζητούνται από ερευνητές κατάλληλα βιοίχνη στα κοκκιώδη κύτταρα (Assou, 2008), στο ωοθηλακικό υγρό (Hamel, 2010) καθώς και στα παράγωγα της ανάπτυξης των εμβρύων (Picton, 2010), που να μπορούν να προβλέψουν την αναπτυξιακή ικανότητα του εμβρύου. Η μέθοδος που βρίσκεται πιο κοντά στην εφαρμογή ονομάζεται “metabolomics”, που αφορά στην μέτρηση των προιόντων του μεταβολισμού του εμβρύου στο καλλιεργητικό υγρό. Αυτή η μέθοδος είναι όμως αρκετά ακριβή, χρονοβόρα, απαιτεί δραστικές πτητικές ουσίες και απαιτητικούς χειρισμούς και επομένως δεν είναι εύχρηστο σύστημα για χρήση σε εργαστήριο εξωσωματικής. Ίσως ο πιο αξιόπιστος τρόπος επιλογής του καλύτερου εμβρύου είναι η εμβρυομεταφορά στο στάδιο της βλαστοκύστης, ο οποίος επιβεβαιώνεται και από πρόσφατες στατιστικές έρευνες που δείχνουν αυξημένα ποσοστά γεννήσεων με αυτή την μέθοδο. Παρόλαυτα, λίγα κέντρα εξωσωματικής κάνουν εμβρυομεταφορές στο στάδιο της βλαστοκύστης λόγω φόβων για την επιρροή της επιμηκισμένης καλλιέργειας στο επιγενετικό επίπεδο. Θα ήταν λοιπόν χρήσιμο να μπορούμε να προβλέψουμε ποια έμβρυα θα αναπτυχθούν σωστά στο στάδιο βλαστοκύστες, αλλά με στατικές παρατηρήσεις, η ικανότητα πρόβλεψης μας είναι μόνο 50% (Rijenders, 1998). Σε αυτό τον τομέα υπερτερεί το timelapse το οποίο με πολλαπλές παρατηρήσεις υπερτερεί των στατικών παρατηρήσεων που συμβαίνουν μια φορά την ημέρα.
Το timelapse εφαρμόζεται σε έμβρυα ζώων εδώ και πολλά χρόνια αλλά ο πρώτος που το εφάρμοσε σε ανθρώπους ήταν ο Payne το 1997. Η ομάδα του χρησιμοποίησε ένα τροποποιημένο ανάστροφο μικροσκόπιο με το οποίο κατέγραψαν την έξοδο του πολικού σωματίου και τον σχηματισμό των προπυρήνων σε γονιμοποιημένα ωάρια. Ο Pribenskzy το 2010 όμως ήταν ο πρώτος που συνδύασε την εμβρυομεταφορά βλαστοκυστών κατόπιν επιλογής με timelapse. Έκτοτε πληθώρα άρθρων έχουν μελετήσει τις μορφοκινητικές παραμέτρους που μπορούν να προβλέψουν την βιωσιμότητα εμβρύων. Το 2010, ο Wong ανέφερε πως μπορούσε κανείς να προβλέψει εάν ένα έμβρυο θα έδινε βλαστοκύστη με ακρίβεια 94% μετά από παρακολούθηση με timelapse. Επίσης μια σειρά άρθρων από την ομάδα IVI στην Ισπανία έχει ασχοληθεί με την συσχέτιση μορφοκινητικών παραμέτρων με ποσοστά εμφύτευσης.
Σήμερα υπάρχουν 3 κύρια συστήματα παρακολούθησης τύπου timelapse: Το PrimoVision χρησιμοποιεί μικροσκοπία φωτεινού πεδίου και λειτουργεί εντός των υπαρχόντων επωαστών του εργαστηρίου. Το Embryoscope, επίσης χρησιμοποιεί φωτεινό πεδίο αλλά δρα και ως αυτόνομος επωαστήρας. Τέλος το EEVA, χρησιμοποιεί μικροσκοπία σκοτεινού πεδίου και λογισμικό με αλγόριθμους για την αυτόματη πρόβλεψη βιωσιμότητας εμβρύων, παρακολουθώντας τις κυτταρικές μεμβράνες.
Στο “ΜΗΤΕΡΑ IVF” λειτουργούμε το σύστημα PrimoVision, που είναι στην ουσία μια συσκευή που τοποθετείται εντός του επωαστή και χρησιμοποιεί οπτικό σύστημα Hoffman (1/1000 του φυσικού φωτισμού). Είναι μια συμπαγής συσκευή χωρίς κινητά μέρη και όλα τα ηλεκτρονικά στοιχεία βρίσκονται εκτός του επωαστή. Η καλλιέργεια των εμβρύων γίνεται σε ειδικό τρυβλίο τύπου “well of the well (wow)” το οποίο έχει ένα “πλέγμα” μικρών πηγαδιών έτσι ώστε όλα τα έμβρυα να καλλιεργούνται στο ίδιο καλλιεργητικό υλικό μεν αλλά σε χωριστά οπτικά πεδία. Τα έμβρυα φωτογραφίζονται κάθε 10 λεπτά, δημιουργώντας ένα φωτογραφικό αρχείο για κάθε μεμονωμένο έμβρυο – διότι οι στατικές παρατηρήσεις είναι παραπλανητικές.
Γνωρίζουμε ότι ο κατακερματισμός βλαστομεριδίων επηρεάζει την ανάπτυξη του εμβρύου και την εμφύτευση του. Τα θραύσματα αυτά όμως μπορεί να είναι δύσκολο να παρατηρηθούν και συχνά είναι παροδικά. Το 2010 ο Pribensky έδειξε ότι περίπου το 12% των εμβρύων ποντικιών δημιουργούν θραύσματα. Το 89% αυτών των εμβρύων επαναπορροφούν τα θραύσματα εντός 9 ωρών. Έτσι η πιθανότητα να μην εντοπιστούν αυτά από εμβρυολόγο με ελέγχους κάθε 2 μέρες ανέρχεται στο 75%.
Οι συσπάσεις στις βλαστοκύστες γενικά θεωρούνται ότι είναι φυσιολογικό φαινόμενο αν και μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι επηρεάζουν αρνητικά την εμφύτευση. Η στατική παρατήρηση λοιπόν μπορεί και σε αυτή την περίπτωση να οδηγήσει σε λανθασμένη επιλογή εμβρύου.
Είναι δύσκολο να επιλέξουμε το καλύτερο έμβρυο βασισμένοι μόνον στην μορφολογία πριν από την εμβρυομεταφορά. Υπάρχουν αρκετές ανωμαλίες στους κυτταρικούς κύκλους που μπορεί να ξεχωρίσουν ένα έμβρυο ως χαμηλότερης ποιότητας. Για παράδειγμα ζωικές έρευνες δείχνουν ότι η διαίρεση κατευθείαν από το ένα κύτταρο στα τρία αν και δεν φαίνεται να επηρεάζει την ανάπτυξη εμβρύων σχετίζεται με υψηλή συχνότητα χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Ο Rubio το 2011 υποστήριξε πως πολύ σύντομοι κυτταρικοί κύκλοι σχετίζονται με μη ολοκληρωμένη σύνθεση DNA και άνισο καταμερισμό του γονιδιώματος. Ο μηχανισμός αυτής της ανωμαλίας στην πρώτη κυτταρική διαίρεση είναι άγνωστος αλλά πιθανόν να επηρεάζεται από το σπερματοζωάριο και συγκεκριμένα από δυσλειτουργία των κεντριολών. Ένα ακόμη παράδειγμα ανώμαλου κυτταρικού κύκλου είναι η επανένωση των δύο από τα τρία κύτταρα και η επιστροφή στο στάδιο των 2 κυττάρων.
Η παρακολούθηση με timelapse μας επιτρέπει λοιπόν να εντοπίζουμε και να αποκλείουμε ανώμαλα έμβρυα. Μας δίνει όμως επίσης πληροφορίες για τον χρόνο που περνάει μεταξύ σημείων ανάπτυξης. Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς με στατικές παρατηρήσεις πιο έμβρυο έχει διαιρεθεί πρώτο. Όπως έχουμε προαναφέρει η γρήγορη διαίρεση είναι γενικά επιθυμητή, αλλά η πάρα πολύ γρήγορη διαίρεση έχει συνδεθεί με μειωμένη εμφύτευση. Ο Herrero (2010) στην έρευνα του σε 159 έμβρυα, εξέτασε τον χρονισμό διαφόρων αναπτυξιακών σταδίων (όπως εμφάνιση και εξαφάνιση προπυρήνων) σε σχέση με έμβρυα που είχαν 100% εμφύτευση και 0% εμφύτευση. Χώρισε τις διάρκειες κάθε σταδίου σε τεταρτημόρια και χαρακτήρισε “μη φυσιολογικές” τις διάρκειες στα ακριανά τεταρτημόρια. Είδε έτσι ότι τα έμβρυα με επιτυχή εμφύτευση έτειναν να βρίσκονται στην κεντρική ομάδα ενώ αυτά που απέτυχαν είχαν ή μικρή διάρκεια ή μεγάλη. Υπάρχει λοιπόν ένα βέλτιστο παράθυρο για την διάρκεια κάθε κυτταρικού σταδίου. Μια άλλη έρευνα του Hlinka το 2010 εξέτασε την σημασία της μεσόφασης του κυτταρικού κύκλου (το στάδιο όπου το κύτταρο βρίσκεται σε σχετική ηρεμία) και του χρόνου που χρειάζεται για να ολοκληρωθεί κάθε κύκλος. Η έρευνα αφορούσε σε 28 έμβρυα που εμφυτευτήκαν και δημιούργησαν καρδιακούς χτύπους. Έτσι βρέθηκε ότι η βέλτιστη διάρκεια για την μετάβαση από το ζυγωτό στα 2 κύτταρα είναι 20-26 ώρες, ενώ ο επόμενος κύκλος κρατάει λιγότερο (10-12 ώρες). Επίσης φάνηκε η σημασία του συγχρονισμού των αδελφών κυττάρων. Ο ιδανικός χρόνος για την μετάβαση από τα 3 στα 4 κύτταρα βρέθηκε να είναι 10-20 λεπτά.
Τα παραπάνω αποτελέσματα δεν προκαλούν έκπληξη καθώς περιγράφουν μια καλά κατανοητή διαδικασία γνωστή σε όλους τους βιολόγους: Αυτήν του κυτταρικού κύκλου. Κάθε κύτταρο που διαιρείται χρειάζεται έναν συγκεκριμένο χρόνο για να διπλασιάσει και να “οργανώσει” τα συστατικά του (DNA, πρωτεΐνες κλπ) ώστε να είναι σε θέση να ολοκληρώσει σωστά την διαίρεση του. Πολύ μικροί κυτταρικοί κύκλοι μπορεί να υποδηλώνουν ότι έχει συμβεί ατελής αντιγραφή του DNA και άνιση κατανομή του κυτταροπλάσματος. Τα βλαστομερίδια δεν διαφέρουν σε αυτό από τα σωματικά κύτταρα και επιπλέον έχουν χαρακτηριστικό της συγχρονισμένης διαίρεσης των διαφόρων κυττάρων που απαρτίζουν το έμβρυο.
Σε ένα σύστημα timelapse έχουμε συνήθως ένα διάγραμμα λοιπόν που μοιάζει με το εξής: Στον ένα άξονα έχουμε τα γεγονότα του κυτταρικού κύκλου (εμφάνιση/εξαφάνιση του προπυρήνα, κυτταρικές διαιρέσεις κλπ), ενώ στον άλλο άξονα βρίσκεται ο χρόνος. Η ανάπτυξη του ιδανικού εμβρύου πρέπει να μας δίνει λοιπόν ένα διάγραμμα με “σκαλιά” που υποδηλώνουν επαρκείς χρόνους ηρεμίας που ακολουθούνται από μια γρήγορη και συγχρονισμένη κυτταρική διαίρεση όλων των βλαστομεριδίων. Εν αντιθέσει ένα έμβρυο με παρακλήσεις από αυτή τη μορφή διαγράμματος θα έχει μακρύτερους ή βραχύτερους χρόνους κυτταρικών κύκλων και λιγότερο άμεσες μεταβάσεις από το στάδιο των 2 στα 4 κύτταρα ή από τα 4 στα 8 και ούτω καθεξής.
Στο πιο διάσημο και σημαντικό άρθρο έως τώρα στον κλάδο της παρακολούθησης εμβρύων μέσω timelapse (που κυκλοφόρησε το 2011), ο Meseguer και η ομάδα του μελέτησαν τα έμβρυα από 285 ζευγάρια, κοιτάζοντας την ταχύτητα των διαφόρων κυτταρικών κύκλων, τον συγχρονισμό των βλαστομεριδίων καθώς και τα ποσοστά εμφύτευσης αυτών των εμβρύων. Χρησιμοποίησαν αυτά τα χαρακτηριστικά για να προβλέψουν πια έμβρυα θα οδηγούσαν σε επιτυχή εμφύτευση και είδαν σημαντικές διαφορές σε όλες τις παραμέτρους αλλά ιδιαίτερα στον χρόνο μετάβασης στα 5 κύτταρα, την διάρκεια του δεύτερου κυτταρικού κύκλου και την μετάβαση από τα 3 στα 4 κύτταρα. Ύστερα με αυτά τα δεδομένα δημιούργησαν ένα ιεραρχικό σύστημα κατάταξης και βαθμολόγησης εμβρύων βάσει των ιδανικών χρόνων όλων των μορφοκινητικών παραμέτρων. Με αυτό το σύστημα τα κύτταρα που έχουν σταματήσει να διαιρούνται ή έχουν γίνει ατροφικά αποκλείονται (όπως και σε άλλα συστήματα βαθμολόγησης εμβρύων). Στη συνέχεια αποκλείονται έμβρυα με πολλαπλούς πυρήνες, κατευθείαν διαίρεση στα 3 κύτταρα και άνισα βλαστομερίδια. Για την υπόλοιπη επιλογή ακολουθείτε το ιεραρχικό σύστημα ως εξής: Αρχικά λαμβάνεται υπόψη ο χρόνος για τα 5 κύτταρα στη συνέχεια ο συγχρονισμός των κυττάρων κατά την δεύτερη κυτταρική διαίρεση και τέλος η διάρκεια του δεύτερου κυτταρικού κύκλου. Έμβρυα που έχουν τα ανώτερα χαρακτηριστικά σε φυσιολογικά επίπεδα ανεβαίνουν την ιεραρχική κλίμακα πλησιάζοντας την βαθμολογία Α ενώ αυτά που παρεκκλίνουν από το φυσιολογικό πλησιάζουν την βαθμολογία D. Από την έρευνα του Meseguer προκύπτει πολύ υψηλή συσχέτιση αυτού του συστήματος βαθμολογίας με ποσοστά εμφύτευσης με τα έμβρυα με υψηλή βαθμολογία να παρουσιάζουν σαφώς αυξημένα ποσοστά από αυτά με χαμηλή βαθμολογία.
Όλα τα παραπάνω μπορεί να φαίνονται περίπλοκα στην εφαρμογή τους αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ εύχρηστα στα πλαίσια ενός εργαστηρίου εξωσωματικής και απλοποιούνται περισσότερο με την χρήση κατάλληλου λογισμικού. Το σύστημα αυτό το έχουν δεχτεί με ενθουσιασμό τα περισσότερα εργαστήρια. Το σύστημα timelapse που λειτουργούμε ενσωματώνεται εύκολα στους υπαρκτούς επωαστήρες του εργαστηρίου. Η τοποθέτηση των εμβρύων στα ειδικά τρυβλία έχει μια αυξημένη δυσκολία η οποία όμως ξεπερνιέται από έναν έμπειρο χειριστή. Η βαθμολόγηση των εμβρύων μπορεί να γίνει χωρίς την πίεση του χρόνου που έχουν οι παρατηρήσεις που γίνονται εκτός του επωαστή και λίγο πριν την εμβρυομεταφορά γίνεται η απλή πλέον επιλογή των καλύτερων εμβρύων. Είναι μια δημοφιλής τεχνική γιατί μας δίνει πληροφορίες στη “γλώσσα” μας: Αυτήν της μορφολογίας των εμβρύων. Εν αντιθέσει με άλλες τεχνικές που δίνουν αποτελέσματα σε gel ηλεκρτοφόρησης ή σε διαγράμματα φασμάτων το timelapse μας δίνει χρήσιμα δεδομένα με πρακτικό και άμεσα ερμηνεύσιμο τρόπο.
Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε στις ανευπλοειδίες που αποτελούν ένα μεγάλο αίτιο αποτυχημένης εμφύτευσης και απώλειας εγκυμοσύνης έπειτα από εξωσωματική. Έχει προταθεί ότι οι μορφοκινητικές παράμετροι ενός εμβρύου μπορούν έως ένα βαθμό να εντοπίσουν ανευπλοειδίες σε έμβρυα. Στο κέντρο μας μελετήσαμε έμβρυα με βραδεία ανάπτυξη και στη συνέχεια εξετάσαμε τα χρωμοσώματα τους με την μέθοδο CGH όπου παρατηρήσαμε ανευπλοειδίες σε αυτά τα έμβρυα. Συνεχίζοντας σε αυτό το μονοπάτι ένας συνεργάτης μας, ο Steve Davies παρουσίασε τα δεδομένα του στο πανευρωπαϊκό συνέδριο εμβρυολογίας της ESHRE στην Κωνσταντινούπολη και βραβεύτηκε για την έρευνα του. Ο Davies είδε ότι έμβρυα με αργή μετάβαση από τα 2 στα 4 κύτταρα είχαν υψηλή συσχέτιση με ανευπλοειδίες. Τα έμβρυα με πολλαπλές ανευπλοειδίες είχαν ακόμη πιο καθυστερημένη ανάπτυξη. Από την άλλη ευπλοειδή έμβρυα είχαν γρήγορες μεταβάσεις από τα 2 στα 4 κύτταρα. Στο συνέδριο της ESHRE το 2013 η Natalia Basile από την IVI παρουσίασε ένα παρόμοιο σύστημα βαθμολόγησης εμβρύων βάσει μορφοκινητικής με αυτό του Meseguer συσχετίζοντας όμως τις βαθμολογίες με τον κίνδυνο να παρουσιαστεί ανευπλοειδία στο έμβρυο. Τα βαθμού Α έμβρυα ήταν 36% ευπλοειδή και αυτό το ποσοστό μειώνεται καθώς μικραίνει ο βαθμός του εμβρύου. Στην επίσης φετινή έρευνα που έχει προκαλέσει αίσθηση στα βρετανικά μέσα ενημέρωσης η Alison Campbell πρότεινε ένα μοντέλο πρόγνωσης κινδύνου ανευπλοειδίας βασισμένο σε μορφοκινητικές παραμέτρους. Αυτή η τεχνική ίσως δεν είναι αρκετά αναπτυγμένη για να αντικαταστήσει το PGS αλλά μας δείχνει έναν ακόμη τρόπο με τον οποίο το timelapse μας βοηθάει στην επιλογή εμβρύων.
Εν κατακλείδι, είναι πλέον σαφές πως η εποχή της μορφοκινητικής έχει φτάσει αφού πια η μέθοδος timelapse χρησιμοποιείται σε εργαστήρια σε όλον τον κόσμο. Πολύ ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι όλη η πληθώρα ερευνητών και κλινικών ανά τον κόσμο έχουν βρει παρόμοια αποτελέσματα μεταξύ τους. Η μέθοδος έχει βελτιώσει τη γνώση μας για την προεμφυτευτική εμβρυική ανάπτυξη και έχει δώσει την δυνατότητα να κάνουμε πιο αντικειμενικές και τυποποιημένες αξιολογήσεις εμβρύων. Όλα τα συστήματα timelapse μπορούν να ενσωματωθούν με ευκολία στο εργαστήριο εξωσωματικής και δίνουν πρακτικά και ευκόλως ερμηνεύσιμα δεδομένα για την ανάπτυξη των εμβρύων. Μπορούμε να πάρουμε σημαντικές πληροφορίες για την διαίρεση των κυττάρων και να αποκλείσουμε έμβρυα με μη φυσιολογική διαίρεση, κατακερματισμό, πολυπυρήνωση κ.α, που υπό άλλες συνθήκες μπορεί να επιλέγαμε. Το timelapse είναι εμφανές λοιπόν ότι είναι ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια των εμβρυολόγων για την επιλογή των καλύτερων εμβρύων. Αυτή η επιλογή είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά εγκυμοσυνών και γεννήσεων που είναι και ο τελικός στόχος όλων των ειδικών της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΤΕΛΙΚΑ Η ΑΛΜΑΤΩΔΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ;
Το παρόν θέμα προς ανάλυση και σκέψη είναι για μένα μια ευχάριστη αλλά και δύσκολη συνάμα πρόκληση. Είναι ένα θέμα με βαθιές και απλωμένες ρίζες, γι’ αυτό μέσα στις επόμενες αράδες θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε τους προβληματισμούς, που απορρέουν από τα σχετικά δεδομένα, πολλοί από τους οποίους είναι ανοικτοί προς συζήτηση, παρά να απαντήσω αυτό καθ’ εαυτό στο ίδιο το ερώτημα.
Με την ευρεία έννοια του όρου, Γενετική είναι η επιστήμη η οποία ασχολείται με τους κανόνες και τους μηχανισμούς οι οποίοι διέπουν την κληρονομικότητα ενώ οι βασικότεροι τομείς στους οποίους βρίσκουν σήμερα εφαρμογή οι τεχνικές της γενετικής μηχανικής είναι η ιατρική γενετική, η βιοτεχνολογία και η ανθρώπινη αναπαραγωγή. Παράλληλα με τη γενετική αναπτύχθηκε ένας άλλος επιστημονικός κλάδος η λεγόμενη Βιοηθική, που προέκυψε από την ανάγκη της αξιολόγησης των εξελίξεων,που η ίδια η γενετική προσφέρει. Η βιοηθική μελετάει της νέες εφαρμογές της μοριακής βιολογίας και της ιατρικής για να αποφανθεί αν το εφικτό είναι και συγχρόνως και ηθικά αποδεκτό.
Δυστυχώς η πρόοδος στη Βιοϊατρική έχει προηγηθεί της ηθικής και της νομοθεσίας και μόλις πρόσφατα τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις των περισσοτέρων προηγμένων χωρών αρχίζουν να διαμορφώνουν νομοθετικά πλαίσια για την έρευνα στα σύγχρονα Βιοϊατρικά Εργαστήρια.
Το καλοκαίρι του 2000 μία είδηση έκανε το γύρο του κόσμου. Ήταν αυτή που αναφερόταν στη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Με την απομόνωση του DNA το 1944 από τον AVERY και την ανακάλυψη της δομής του, το 1953 από τους Watson, Crick και Wilkins πληροφορία για το γενετικό υλικό κάνοντας δειλά τα Πρώτα της βήματα φτάνει σχεδόν 50 χρόνια μετά στο σημείο της υπερβολικής θριαμβολογίας. Γίναμε δέκτες ειδήσεων που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Έτσι φτάσαμε να ακούμε για γονίδια υπεύθυνα για την εμφάνιση κληρονομικών παθήσεων, τη δημιουργία και εξέλιξη του καρκίνου, γονίδια που έχουν σχέση με την παχυσαρκία, την εκδήλωση βιαίας συμπεριφοράς, τον καθορισμό της ανθρώπινης ευφυΐας και άλλα.
Η γενετική μηχανή έχει τα μέσα για μια νέα επανάσταση. Σήμερα διαθέτουμε τα μέσα και τις γνώσεις να αλλάξουμε το γενετικό κώδικα του ανθρώπου και των άλλων ειδών. Η γενετική παρέχει τα μέσα για να βελτιωθεί η παραγωγικότητα και η ποιότητα των ζώων και των φυτών. Από τότε που επετεύχθη η αποκρυπτογράφηση του γενετικού κώδικα και η δημιουργία γονιδίων, άρχισε και η προσπάθεια της τροποποίησης της ίδιας της φύσης.
Σήμερα φτιάχνουμε φράουλες που δεν παγώνουν, φυτά καπνού που παράγουν μόνα τους παρασιτοκτόνα, πατάτες που έχουν ανοσία σε ασθένειες. Πριν από κάποιες δεκαετίες κάτι τέτοιο φαινόταν αδιανόητο. Ο μόνος τρόπος για τη βελτίωση των φυτών ήταν η διασταύρωση, με την οποία επιτυγχανόταν η μεγιστοποίηση των επιθυμητών χαρακτηριστικών. Σήμερα, όμως, βάζοντας γονίδια και βακτηρίδια στη μοριακή δομή των φυτών, η γενετική μηχανική έφερε την επανάσταση στη γεωργία. Αυτή όμως η επανάσταση δημιουργεί και πολλά ερωτήματα. Παραδείγματος χάριν τι θα γίνει με την πάροδο του χρόνου στα φυτά, που δημιουργήθηκαν με τη γενετική, που σκοπό είχε στο να εξαλείψει τη χρήση των παρασιτοκτόνων τροποποιώντας τα έτσι ώστε να σκοτώνουν μόνα τους τα βλαβερά έντομα; ʼραγε Θα διατηρήσουν την ποιότητά τους μετά από μερικές γενιές; ‘Η Θα μεταλλαχθούν σε κάτι ανεπιθύμητο;
Ο Μάικλ Κράϊτον σαν όνομα δεν είναι πολύ γνωστός στην Ελλάδα. Όχι πάντως, όσο ένα από τα έργα του, το πασίγνωστο “Πάρκο των δεινοσαύρων” ή αλλιώς κατά τον Στίβεν Σπίλμπεργκ
μεταφορά του στον κινηματογράφο ” Jurassic Park ” εκατοντάδες εκατομμυρίων θεατές του σ’ όλο τον κόσμο αν δεν διασκέδαζαν τόσο πολύ με την παρουσία των “προϊστορικών τεράτων” Θα είχαν ίσως την ευκαιρία να διαπιστώσουν ότι ο Κράϊτον, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, δεν είχε γράψει απλά ένα διασκεδαστικό έργο για μικρούς και μεγάλους αλλά ότι, πίσω από αυτές τις φαινομενικά διασκεδαστικές περιπέτειες, διατύπωνε ήδη από το 1990, μια ιδιαίτερα ανησυχητική προφητεία για το μέλλον των συγχρόνων κοινωνιών.
Η επινόηση του ” Jurassic Park ” μας υποχρεώνει να σκεφτούμε κυρίως ένα πράγμα, γιατί η επανάσταση της Βιοτεχνολογίας διαφέρει από τις παλιότερες επιστημονικές
Η φύση της ζωής, κρύβει συχνά απλές εμπορικές σχέσεις, που προσφέρουν ισχυρότατη ώθηση στην καθοδήγηση και στο αντικείμενο της έρευνας”.
Με την αποκρυπτογράφηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος, με την καταγραφή ομάδων γονιδίων, διαφοροποιήσεων, μεταλλάξεων και σχέσεων τους με ασθένειες αγνώστων μέχρι τώρα αιτιών, θα αλλάξει ριζικά η ιατρική του 21 αιώνα. Μεγάλη είναι η ελπίδα όσον αφορά στην πρόοδο στον τομέα της διάγνωσης, στον καθορισμό παραμέτρων που έχουν σχέση με την προδιάθεση ασθενειών, στη θεραπεία ανιάτων ασθενειών, όπως ο καρκίνος, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Alzheimer κ.ά.Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος θα δώσει πολλές πληροφορίες για τα γονίδια, οι οποίες Θα αποτελέσουν τα εργαλεία για τη γονιδιακή θεραπεία, που στοχεύει στην αντικατάσταση των ελαττωματικών γονιδίων. Η γενετική υπόσχεται τη δημιουργία οργάνων ή ιστών που Θα παράγονται στα εργαστήρια από συγκεκριμένες σειρές αρχέγονων κυττάρων, μετά από ειδικές βιοχημικές διεργασίες και Θα χρησιμοποιούνται για μεταμοσχεύσεις.
Πριν από μερικά χρόνια η έννοια της νανοιατρικής ανήκε στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.
Η ταινία “Φανταστική καταδίωξη”(Innerspace), στην οποία ο Ντένις Κουέιντ είναι ο χειριστής μιας κάψουλας, η οποία κατά λάθος εισέρχεται στο κυκλοφορικό σύστημα του Μάρτιν Σόρτ. Η ιδέα και μόνον, ότι είναι δυνατόν να υπάρξουν ποτέ μικροσκοπικές συσκευές που θα εντοπίζουν, π.χ. τα καρκινικά κύτταρα, θα τα σκοτώνουν και θα αναφέρουν το γεγονός μοιάζει εξωπραγματική. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είναι πλέον και απίθανη.
Ένα από τα τεράστια ηθικά προβλήματα που δημιουργούνται στα ερευνητικά βιοιατρικά εργαστήρια είναι ο πειραματισμός
Σε ένα από τα πρώτα χρονικά του ιστορικού επιτεύγματος στην ιστορία της επιστήμης, της Παραγωγής του Πρώτου θηλαστικού κλώνου που προέρχονταν από ενήλικα κύτταρα προβάτου, της πασίγνωστης Ντόλλυ τον Ιούλιο του 1995, η συγγραφέας του βιβλίου “Κλώνος: ο δρόμος προς τη Ντόλλυ” Τζίνα Κολάτα ( 11), παραθέτει αποσπάσματα συνομιλητών της με έναν από τους δημιουργούς της Ντόλλυ, τον σκοτσέζο εμβρυολόγο ‘Ιαν Γουϊλμουτ του Ινστιτούτου Ρόσλιν. Σε όλο το βιβλίο ο Γουιλμουτ δεν παύει να επαναλαμβάνει, ότι οι ηθικές πλευρές της επιστημονικής εργασίας του δεν τον αφορούν. Πίσω από αυτή την αδιαφορία, ίσως να κρύβεται η ενδόμυχη σκέψη για τον κλωνισμό των ανθρώπινων όντων. Σήμερα στον 21ο πια αιώνα όλοι ατενίζουμε το μέλλον με απορία, εφόσον η μεγάλη αγωνία είναι αν τελικά ο άνθρωπος θα καταφέρει να αναπαραγάγει τον ίδιο του τον εαυτό.
Το Σεπτέμβριο του 1998 ένας σχετικά άγνωστος στους επιστημονικούς κύκλους γιατρός από το Σικάγο, ο Δρ. Ρίτσαρντ Σίντ εξέπληξε τον κόσμο όλο, δηλώνοντας ότι κατέχει ο ίδιος το μυστικό της κλωνοποίησης του ανθρώπου και ότι είναι
Και μόνο γι’ αυτό το γεγονός ο Σίντ προσέφερε μια σημαντική υπηρεσία: έστρεψε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης στα Βιοιατρικά Εργαστήρια, εκεί όπου αμέτρητοι επιστήμονες σαν αυτόν, προσπαθούν να γίνουν “μικροί θεοί”. Γιατί ας μη γελιόμαστε δεν είναι ο μόνος. Ο Ελληνοκύπριος Ομότιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι στις ΗΠΑ, Παναγιώτης Ζαβός, προκάλεσε παγκόσμιο σάλο τη χρονιά που πέρασε, εξαιτίας των πειραμάτων κλωνοποίηση ς του πραγματοποιεί σε συνεργασία με τον Ιταλό συνάδελφό του Σεβερίνο Αντινόρι.
Οι δραστηριότητες του Ζαβού και της ομάδας των συνεργατών του απέκτησαν πρόσθετη επικαιρότητα ύστερα από την
ανακοίνωση, στα τέλη Νοεμβρίου, της πρώτης κλωνοποίησης ανθρωπίνων κυττάρων για θεραπευτικούς σκοπούς από επιστήμονες μιας μικρής επιχείρησης στον τομέα της Γενετικής, της αμερικανικής Advance Cell Technology (ACT). Επιστήμονες σαν κι αυτούς φαντάζουν στα μάτια μας σαν τον δόκτορα Φρανκεστάιν, τον ήρωα του διάσημου μυθιστορήματος της Μαίρης Σέλει, που δημιούργησε ένα ανθρωπόμορφο τέρας, το οποίο δεν μπορούσε να ελέγξει. Όλοι μας έχουμε δει στον κινηματογράφο, τουλάχιστον, μια από τις πολλές κινηματογραφικές επιτυχημένες παραγωγές του Φρανκεστάϊν και με τρόμο διαπιστώσαμε που μπορεί να φτάσει η ανεξέλεγκτη πορεία της επιστήμης. Το τζίνι κινδυνεύει να βγει έξω από το μπουκάλι. Στο χέρι μας είναι να το περιορίσουμε και να το χρησιμοποιήσουμε έπ’ ωφελεία.
Για όσο χρονικό διάστημα, εντούτοις, συνεχίζονται οι εργαστηριακές έρευνες για τη χρησιμοποίηση της κλωνοποίησης για θεραπευτικούς σκοπούς, το συμπαθές τετράποδο, που σήμερα πάσχει από αρθριτικά, αναμένεται να αποδειχθεί ο μεγάλος ευεργέτης του ανθρώπου κατά την νέα χιλιετία. Ένα χρόνο μετά την αρχή του νέου αιώνα ο σύγχρονος άνθρωπος δεν στερείται του δικαιώματός του να προβληματίζεται για τη λανθασμένη χρήση της τεχνικής όπως και να κατανοεί και να ελπίζει τις θεραπευτικές διόδους, που αυτή του ανοίγει.
Τελειώνοντας θα ήθελα να κλείσω με την πάντα επίκαιρη φράση του μεγάλου φιλοσόφου και πατέρα της Βιολογίας, κατά το Δαρβίνο, Αριστοτέλη
“ΟΣΤΙΣ ΤΗΝ ΦΥΣΙΝ ΘΕΛΕΙ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙ, Η ΦΥΣΙΣ ΘΕΛΕΙ ΤΙΜΩΡΗΣΗ ΑΥΤΟΝ” (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ)